ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ

ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ( IAST ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਨਕੁਟ ਜਾਂ ਅੰਨਕੂਟ (ਭਾਵ "ਭੋਜਨ ਦਾ ਪਹਾੜ") ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,[1][2] ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਦਿਨ ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚਲੀ ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਇਕੱਲੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।[3] ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਭੋਜਨ ਦੇ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਨਵਿਆਉਣ ਲਈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ ਲਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਲਭ ਦੇ ਪੁਸ਼ਟੀਮਾਰਗ ਚੈਤੰਨਿਆ ਦਾ ਗੌੜੀਆ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ[4] ਅਤੇ ਸਵਾਮੀਨਾਰਾਇਣ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ,[5] ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਕਾਰਤਿਕਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਮਕਦਾਰ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੰਦਰ ਦਿਨ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਚੌਥਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ।[6]

ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ

ਮੂਲ

ਸੋਧੋ
 
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਗੋਵਰਧਨ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਨਲ ਹੈਸਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ, ਹਲੇਬੀਡੂ ਕਰਨਾਟਕ (ਸੀ. 1150 ਈ.) ਦਾ ਹੈ। ਪੱਥਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਉੱਕਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੰਦਰ ਸੀ।

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਚਪਨ ਬ੍ਰਜ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।[7] ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ,[7] ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ (ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ) ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਨੀਵੀਂ ਪਹਾੜੀ ਹੈ।[7] ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੋਵਰਧਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਣ-ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨੇ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਇੰਦਰ, ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰਨ[8][9] ਇਸ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਗਿਆ।[10]

ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ

ਸੋਧੋ

ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਅੰਨਕੁਟ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅੰਨਕੁਟ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪਕਾਰ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[11]

ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ

ਸੋਧੋ

ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਸਮ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦਿਨ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।[12][13]

ਜਸ਼ਨ

ਸੋਧੋ

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ, ਅਕਸਰ, ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।[14] ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਦੀਵੇ (ਛੋਟੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵੇ) ਅਤੇ ਰੰਗੋਲੀ, ਰੰਗੀਨ ਚਾਵਲ, ਰੰਗੀਨ ਰੇਤ, ਅਤੇ/ਜਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[15] ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ, ਕਈ ਵਾਰ ਸੈਂਕੜੇ ਜਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[16] ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 2009 ਵਿੱਚ ਮੈਸੂਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਕੋਨ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ 250 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭੋਜਨ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ[17] ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਨਕੁਟ ਅਕਸਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਦੇਵਤੇ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹਨ।[18][19] ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ, ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ 56 ਮਿਠਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[19]

ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਗਿਨੀਜ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ 27 ਅਕਤੂਬਰ, 2019 (ਦੀਵਾਲੀ) ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ BAPS ਅਟਲਾਦਰਾ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 3500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।[20]

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ "Govardhan_Puja - Govardhan Puja Legends, Govardhan Pooja Celebrations". festivals.iloveindia.com. Retrieved 2016-04-01.
  2. ↑ Richardson, E. Allen (2014-07-29). Seeing Krishna in America: The Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). McFarland. p. 187. ISBN 9780786459735.
  3. ↑ "3rd Guinness World Record for Annakut". BAPS Swaminarayan Sanstha. Retrieved 2016-04-01.
  4. ↑ Richardson, E. Allen (2014-07-29). Seeing Krishna in America: The Hindu Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). McFarland. p. 26. ISBN 9780786459735.
  5. ↑ BBC. "Annakut Celebration!" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2016-04-01.
  6. ↑ Mukundcharandas (2007). Hindu Rites and Rituals: Sentiments, Sacraments and Symbols. India: Swaminarayan Aksharpith. p. 104. ISBN 978-81-7526-356-7.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Eck, Diana L. (2013-03-26). India: A Sacred Geography (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Three Rivers Press. p. 361. ISBN 9780385531924.
  8. ↑ "Govardhan Puja |Date & Story| Why Lord Krishna lifted Govardhan Hill". SA News Channel (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2021-11-03. Retrieved 2021-11-05.
  9. ↑ Vanamali (2012-05-22). The Complete Life of Krishna: Based on the Earliest Oral Traditions and the Sacred Scriptures (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Simon and Schuster. ISBN 978-1-59477-690-8.
  10. ↑ "Govardhan Puja 2020: Date, Story, Meaning, Arti, Supreme God". S A NEWS (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2020-11-13. Retrieved 2020-11-14.
  11. ↑ "Govardhan Puja Vidhi: How to do Govardhan Puja at home, basic rituals to perform - Times of India". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-11.
  12. ↑ Pintchman, Tracy (2005-08-25). Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). SUNY Press. pp. 212, 66. ISBN 9780791465950.
  13. ↑ "Govardhan Puja 2020 date and time, tithi and other details". www.timesnownews.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-11.
  14. ↑ Livingston, Morson (2015-07-10). The Hidden Revelation: "My passion is Spirituality; my mission is to end homelessness and hunger." (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Xlibris Corporation. ISBN 9781503584082.
  15. ↑ Germany, Baps. "BAPS Germany: Annakut at BAPS". BAPS Germany. Retrieved 2016-04-04.
  16. ↑ Mukundcharandas (2007). Hindu Rites & Rituals. India: Swaminarayan Aksharpith. p. 357. ISBN 978-81-7526-356-7.
  17. ↑ "Govardhan puja at ISKCON temple". The Hindu (in Indian English). 2009-10-19. ISSN 0971-751X. Retrieved 2016-04-04.
  18. ↑ "Diwali 2012: London temple welcomes Hindu New Year with a mountain of food". Telegraph.co.uk. Archived from the original on 2012-11-18. Retrieved 2016-04-04.
  19. ↑ 19.0 19.1 Designs, Enlighten. "Shri Mahalaksmi Temple Charities - Festivals and special arrangements". mahalakshmi-temple.com. Archived from the original on 2016-02-15. Retrieved 2016-04-04.
  20. ↑ "3rd Guinness World Record for Annakut". BAPS (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-11-14.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਗੋਵਰਧਨ_ਪੂਜਾ&oldid=773289" ਤੋਂ ਲਿਆ