ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ
ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Gaura Devi; 1925–1991) ਇੱਕ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਮਹਿਲਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਚਿਪਕੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।[1]
ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਤਸਵੀਰ:Gaura devi fair use only.jpg ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ | |
| ਜਨਮ | 1925 ਲਤਾ ਪਿੰਡ, ਚਮੋਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਉਤਰਾਖੰਡ |
| ਮੌਤ | 4 ਜੁਲਾਈ 1991 (Aged 66) |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਚਿਪਕੋ ਅੰਦੋਲਨ |
ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਗੌਰਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 1925[2] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਰੈਣੀ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ। 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਉਹ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਵਾਲੀ ਵਿਧਵਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਤਿੱਬਤ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਚਿਪਕੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਮਹਿਲਾ ਮੰਗਲ ਦਲ (ਮਹਿਲਾ ਭਲਾਈ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[3][4]
ਚਿਪਕੋ ਦਾ ਜਨਮ
ਸੋਧੋਗੌਰਾ ਦੇਵੀ 1974 ਵਿੱਚ ਚਿਪਕੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਆਈ ਸੀ। 25 ਮਾਰਚ 1974 ਨੂੰ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਟਿਆਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਲੌਗਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦਰੱਖਤ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਰੇਣੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਗਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ 27 ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਲੱਕੜਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਲਈ ਆਦਮੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਜੰਗਲ ਨੂੰ "ਵਨਦੇਵਤਾ" (ਜੰਗਲ ਦਾ ਦੇਵਤਾ) ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਈਕਾ (ਮਾਂ ਦਾ ਘਰ) ਦੱਸਿਆ। ਆਖਰਕਾਰ, ਉਸਨੇ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਲੌਗਰਾਂ ਦੇ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾ ਕੇ ਲੌਗਰਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਉਸ ਰਾਤ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਲੌਗਰ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।[5][6][7] ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ, ਅਤੇ ਲੰਬਰ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਰੇਨੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਦਮੀ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਏ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੇਨੀ ਦਾ ਜੰਗਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੋਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਦਰੱਖਤ ਨਹੀਂ ਕੱਟਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1150 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ 'ਤੇ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
ਗੌਰਾ ਦੇਵੀ ਦੀ 66 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜੁਲਾਈ 1991 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[8][9]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Parallelus. "Chipko Heritage". mountainshepherds.com. Retrieved 2017-08-23.
- ↑ "चिपको आंदोलन को गूगल कर रहा 'सलाम', जानें कौन थीं गौरा देवी- Navbharattimes Photogallery" (in ਹਿੰਦੀ).
- ↑ "Gaura Devi....A forgotten Hero of Chipko Movement In Gharwal". www.speakingtree.in. Retrieved 2017-08-23.
- ↑ "Lessons from the mountains". The Hindu. 2000-05-21. Archived from the original on 2016-06-13.
- ↑ Chipko 30th Anniversary Archived 5 March 2016 at the Wayback Machine. The Nanda Devi Campaign.
- ↑ Chipko! – Hill conservationists Tehelka, 11 September 2004.
- ↑ Jain, Shobita. "Standing up for trees: Women's role in the Chipko Movement". www.fao.org. Retrieved 2021-06-16.
- ↑ "Delicate hand at cradle, firm in struggle". Archived from the original on 19 ਮਈ 2018. Retrieved 19 May 2018.
- ↑ "Lessons from the mountains". The Hindu. 2000-05-21. Archived from the original on 2016-06-13.