ਛਾਯਾਨਟ (ਰਾਗ)

ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਦਾ ਪਰਿਚੈ-

ਸੁਰ	ਦੋਂਵੇਂ ਮਧ੍ਯਮ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ।
ਜਾਤੀ	ਸੰਪੂਰਣ-ਸੰਪੂਰਣ ਵਕ੍ਰ
ਥਾਟ	ਕਲਿਆਣ
ਵਾਦੀ-ਸੰਵਾਦੀ	ਪੰਚਮ-ਰਿਸ਼ਭ
ਸਮਾਂ	ਰਾਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਹਿਰ (ਰਾਤ 9 ਵਜੇ ਤੋਂ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਤੱਕ)
ਠੇਹਿਰਾਵ ਦੇ ਸੁਰ	ਰੇ ਗ ਪ- ਸੰ ਪ ਰੇ
ਮੁੱਖ ਅੰਗ	ਪ(ਮੰਦਰ) ਰੇ ਰ; ਰੇਗ ਮ ਪ; ਗ ਮ ਰੇਸ;ਸੰ ਪ ਰੇਗ; ਮ ਗ ਮ ਰੇਸ ਰੇਸ
ਅਰੋਹ	ਸ ਰੇ ਗ ਰੇ ; ਗਪ ਮ ਗ ਰੇਸ ; ਸ ਰੇ ਗ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ
ਅਵਰੋਹ	ਸੰ ਨੀ ਧਪ ਮਪ ਧਪ ; ਰੇਗ ਮਪ ਮਗ ਰੇ ਸ
ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ	ਕਾਮੋਦ,ਕੇਦਾਰ ਤੇ ਹਮੀਰ

ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ-

• ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਚ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਦੋ ਰਾਗਾਂ ਛਾਯਾ ਅਤੇ ਨਟ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼੍ਰਣ ਹੈ।
• 'ਰੇਗਰੇਸ; ਧਨੀਧਪ ;ਰੇਗਰੇਸ'-ਰਾਗ ਦੀ ਇਹ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਹੈ।
• ਸ਼ੁੱਧ ਮਧ੍ਯਮ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਦੋਹਾਂ 'ਚ ਖੁੱਲ ਕੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਤੀਵ੍ਰ ਮਧ੍ਯਮ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਿਰਫ ਅਰੋਹ 'ਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਤਾਰ ਸਪਤਕ ਦੇ ਸ਼ਡਜ ਤੋਂ ਮੀੰਡ ਲੇ ਕੇ ਜਦੋਂ ਪੰਚਮ ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦਾ ਰਾਗ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਰੰਗ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ 'ਚ ਅਲਾਪ ਜਾਂ ਤਾਨ ਅਕਸਰ ਸੁਰ ਰਿਸ਼ਭ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਮੰਦਰ ਤੇ ਮੱਧ ਸਪਤਕ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ 'ਚ ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ ਦਾ ਸਰੂਪ ਬਹੁਤ ਨਿਖਰ ਕੇ ਸਾਮਨੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ:-

ਰੇ ਰੇਗ ;ਗ ਮ ਪ ਮ ;ਗ ਮ ਰੇ ;ਰੇਗ ਮ ਪ ;ਪਧਪ ਰੇ ;ਰੇਗ ਮ ਪ ;ਮ ਗ ਮ ਰੇਸ ; ਪ(ਮੰਦਰ) ਪ(ਮੰਦਰ)ਸ ; ਪ(ਮੰਦਰ) ਰੇ ਸ; ਰੇ ਗ ਮ ਪ ਧ ਪ ਰੇ ; ਰੇ ਰੇਗ ; ਗਗ ਮ

ਰਾਗ ਛਾਯਾਨਟ 'ਚ ਕੁੱਝ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ-

ਗੀਤ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ/ ਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ/ ਗਾਇਕਾ	ਫਿਲਮ/ਸਾਲ
ਬਾਦ ਮੁੱਦਤ ਕੇ ਯੇਹ ਘੜੀ ਆਈ	ਮਦਨ ਮੋਹਨ/ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕਿਸ਼ਨ	ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ ਸੁਮਨ ਕਲਿਆਣ ਪੁਰ	ਜਹਾਂਆਰਾ/ 1964
ਚੈਨਾ ਨਹੀਂ ਆਏ, ਕਹਾਂ ਦਿਲ ਜਾਏ	ਮਦਨ ਮੋਹਨ/ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕਿਸ਼ਨ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਸਮੁੰਦਰ/1957
ਚੰਦਾ ਰੇ ਜਾ ਰੇ ਜਾ ਰੇ	ਖੇਮਚੰਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼/ ਪ੍ਰੇਮ ਧਵਨ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਜਿੱਦੀ/1948
ਏਕ ਚਤੁਰ ਨਾਰ ਕਰਕੇ ਸਿੰਗਰ	ਆਰ ਡੀ ਬਰਮਨ/ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕਿਸ਼ਨ	ਮੰਨਾ ਡੇ/ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ/ਮੇਹਮੂਦ	ਪੜੋਸਨ/1968
ਹਮ ਬੇਖੁਦੀ ਮੇਂ ਤੁਮਕੋ ਪੁਕਾਰੇ ਚਲੇ ਗਯੇ	ਏਸ ਡੀ ਬਰਮਨ/ ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰੀ	ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ	ਕਾਲਾ ਪਾਣੀ/ 1958
ਤੇਰੇ ਨੈਨਾ ਤਲਾਸ਼ ਕਰੇਂ ਜਿਸੇ	ਏਸ ਡੀ ਬਰਮਨ/ ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰੀ	ਮੰਨਾ ਡੇ	ਤਲਾਸ਼/1969