ਛੋਟੀਆਂ ਖੇਤ ਇਕਾਈਆਂ
ਛੋਟੀਆਂ ਖੇਤ ਇਕਾਈਆਂ ਜਾਂ ਸਮਾਲਹੋਲਡਿੰਗ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਫਾਰਮ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਾਡਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। [1] ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਖਰੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ ਜੋ ਛੋਟੇਧਾਰਕ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਰ, ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਤਕਨੀਕ ਜਾਂ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ, ਲੇਬਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਰਗੇ ਕਾਰਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [2] ਛੋਟੇ ਹੋਲਡ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਕਦ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਤੇ ਪੂਰਨ ਨਿਰਬਾਹ ਵਾਲੇ ਏਕਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। . ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਅਮੀਰ ਬਣਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਛੋਟੇ ਹੋਲਡਿੰਗ ਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ , ਪਰ ਇਹ ਇਕਾਈਆਂ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਸੰਪੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਰੰਜੀਵੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਖੁਰਾਕ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਫ਼ਾਰਮ ਵਧੇਰੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਹਾਰਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 500 ਮਿਲੀਅਨ ਛੋਟੇ ਹੋਲਡਰ ਫਾਰਮ ਹਨ ਜੋ ਲਗਭਗ ਦੋ ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਾਈ ਹਨ। [3][4]
ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਕਸਰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਆਉਟਪੁੱਟ, ਏਨੋਕਲਚਰ, ਵੱਡੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਰਜਾਂ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਇਕਜੁਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਲੱਭਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੇਬਰ-ਇੰਟੈਸਿਵ ਕੈਸ਼-ਫਸਲਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਘਾਨਾ ਜਾਂ ਕੋਟ ਡੀ ਆਈਵਰ ਵਿੱਚ ਕੋਕੋ ਉਤਪਾਦਨ, ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, 2008 ਤੱਕ 90% ਕੋਕੋ ,ਛੋਟੇਧਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। []] ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ 60 ਤੋਂ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਕੋਕੋ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। [5] [6] ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਦੂਸਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਾਫੀ, ਪਾਮ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੇਲੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। [7] ਹੋਰ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ ਕੁਝ ਕੰਪਨੀਆਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜ, ਫੀਡ ਜਾਂ ਖਾਦ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੀ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨ ਵਿਚ ਛੋਟੀਆਂ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। [8]
ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਟਿਕਾਊਂਘਣ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਤਰਜੀਹ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਛੋਟੇ ਹੋਲਡਿੰਗ ਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਘੱਟ ਉਦਯੋਗਿਕ ਲਾਗਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਰੀਕਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਡਿਵਲਪਮੈਂਟ ਗੋਲ 2 ਦੇ ਸੰਕੇਤਕ 2.3 ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਖੇਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ , ਵਧ ਰਹੇ ਮੌਸਮਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਵਿਘਨ ਪਾਉਣਾ , ਖੇਤੀ ਲਈ ਢੁੱਕਵੇਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਜਾਂ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਉਪਜ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। [9][2] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਡਰਾਡਾਡਾਉਨ ਨੇ "ਸਮਾਲ ਹੋਲਡਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਗਰਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਣ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ " ਨੂੰ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਢੰਗ ਦੱਸਿਆ ਹੈ,ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ 'ਤੇ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ। [10]
ਮੁੱਦੇ
ਸੋਧੋਉਤਪਾਦਕਤਾ
ਸੋਧੋਛੋਟੇ ਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਰਥਿਕ ਫਾਇਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਥਾਨਕ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ 100,000 ਡਾਲਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਫਾਰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ 95 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਖਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸੇ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਇਹ ਤੱਥ ਲਏ ਗਏ ਕਿ ,900,000 ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਖਰਚਿਆਂ ਦਾ 20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਖਰਚ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿਚ ਕੀਤਾ। [11] ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਮਾਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਕਸਰ ਛੋਟੇ ਚਿਰੰਜੀਵੀ ਫਾਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਕੁਸ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਕਹਿਰੀ ਫਸਲ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਕਰ ਉੱਚ ਉਤਪਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਜਿਆਦਾ ਭੋਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। [12] ਛੋਟੇਧਾਰਕ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਪੱਕੀਆਂ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦੇ ਹਨ। [14]: 124 ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਕਸਰ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਦੀ ਹੈ। ਵਿਚੋਲਗੀ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਥੋਕ ਵਿਕਰੇਤਾ, ਵਿਤਰਕ ਅਤੇ ਸੁਪਰਮਾਰਕੀਟ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੇਚਣ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਲਗਭਗ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਲਈ ਖਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ , ਜੇ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਸਮੁੱਚਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਅਨੁਕੂਲਤਾ
ਸੋਧੋਹਾਲਾਂਕਿ ਛੋਟੇਧਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਧਿਆਨ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਧੀਨ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭੋਜਨ ਸਪਲਾਈ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਛੋਟੇਧਾਰਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਭੂਮਿਕਾ, ਜਲਵਾਯੂ ਅਨੁਕੂਲਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੇਧਾਰਕ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ, ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ-ਖਾਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤੀ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇਧਾਰਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਕੀ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। [13][14], ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਿਸਾਨੀ , ਖ਼ਾਸਕਰ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇਧਾਰਕਾਂ ਲਈ ,ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਹਾਰਕਤਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵੱਧ ਰਹੇ ਖਤਰੇ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇਧਾਰਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਗਾਂਡਾ, ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ ਜਾਂ ਕੀਨੀਆ ਦੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਕਾਫੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। []]] ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ COVID-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। [18] ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਕੁਝ ਭੂਗੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜੱਪਣ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਛੋਟੇ ਪਰਵਾਰਕ ਸਥਾਨਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਹਾਰਕਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਵੱਲ ਧਕੇਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। [19] ਖ਼ਾਸਕਰ ਛੋਟੇਧਾਰਕਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼
ਸੋਧੋਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਲਹੋਲਡਿੰਗ
ਸੋਧੋਬਰਿਟਿਸ਼ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਹੋਲਡਿੰਗ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸੇ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ ਚਾਰੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ।ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫਾਰਮ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ 50 ਏਕੜ (20 ਹੈਕਟੇਅਰ) ਹੇਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਕਸਰ ਮੁਫਤ-ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚਰਾਗਾਹਾਂ ਤੇ ਖੇਤ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਕਲਪਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਛੋਟਾ ਧਾਰਕ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਣ' ਤੇ ਜਾਂ, ਵਧੇਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਢੱਕਣ, ਪੌਲੀਟੂਨਲਿੰਗ ਜਾਂ ਜਲਦੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕਲੋਚਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਹੋਲਡਿੰਗ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਲਈ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਧੂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਜਾਂ ਸਮਾਲ ਹੋਲਡਿੰਗ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਦੁਕਾਨ' ਤੇ ਵੇਚ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ੌਕੀਆ ਫਾਰਮ
ਸੋਧੋਪੱਛਮੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਵਸੇਬੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲੈਂਡ ਖਰੀਦ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਏਕੜ ਦੇ ਖੇਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਮਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਧੀਆ ਵਰਤੋਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡ ਕਰ ਦਿੱਤੀ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੋਂਡਲ, ਵਿਟਿਕਲਚਰ, ਘੋੜੇ ਪਾਲਣ, ਭੇਡਾਂ ਚਰਾਉਣ, ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਵਰਗੀਆਂ ਉੱਚ ਘਣਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਏਕੜ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿਚ ਬਾਗਬਾਨੀ (ਓਰਕਿਡਜ਼ )ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ੌਂਕੀਆ ਦਾ ਫਾਰਮ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਹੋਲਡਿੰਗ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤਕ 2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤਕ ਛੋਟਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ "ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ" ਨੂੰ ਇਕ ਘਰ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਜਾਂ ਅੰਗੂਰੀ ਬਾਗ਼ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਅਕਸਰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੇਂਡੂ ਜਾਇਦਾਦ ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬਲਾਕ
ਸੋਧੋਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਬਲਾਕ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਇਕਾਈ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਖੇਤ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਉਪ-ਵੰਡ 'ਤੇ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਅਕਸਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵਾਲੇ ਅਕਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਲਾਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼
ਸੋਧੋਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਕਿਰਾਏ ਵਾਲੇ ਮੁੱਲ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪਲਾਟ ਹੈ। [20] [15]ਕੁਝ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ 525 ਮਿਲੀਅਨ ਛੋਟੇ ਹੋਲਡਰ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। [16] ਇਹ ਫਾਰਮ ਜ਼ਮੀਨੀ ਅਕਾਰ, ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਲੇਬਰ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ। [२२] ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਅਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਕਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਸੰਬੰਧੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਈ, ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੋਜਨ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਖ਼ਾਸਕਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । [24] ਸਮਾਲਟ ਹੋਲਡਰ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੈਕਟਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਫੀ ਅਤੇ ਕੋਕੋ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹਨ। ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਦਯੋਗ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਬੀਜ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। [25] ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਘੱਟ ਖੇਤੀ ਵਾਲੀ ਕਿਰਤ ਦਾ 43 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ 60-80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਖੁਰਾਕੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤ
ਸੋਧੋਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਲਈ ਪੰਜ ਅਕਾਰ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਣ ਹੈ। ਇਹ ਹਨ "ਹਾਸ਼ੀਏ" 1ha ਤੋਂ ਘੱਟ, "ਛੋਟੇ" 1 ਤੋਂ 2ha ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, "ਅਰਧ-ਮੱਧਮ" 2 ਤੋਂ 4ha ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, "ਮੀਡੀਅਮ" 4 ਅਤੇ 10 ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, "ਵੱਡੇ" 10ha ਤੋਂ ਉੱਪਰ । ਜੇ ਅਸੀਂ 4ha (ਹਾਸ਼ੀਏਦਾਰ + ਛੋਟੇ + ਦਰਮਿਆਨੇ) ਥ੍ਰੈਸ਼ੋਲਡ 94.3% ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਪੂਰੀ ਖੇਤੀ ਅਧੀਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 65.2% ਛੋਟੀਆਂ ਹੋਲਡਿੰਗ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। [4]ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭੁੱਖੇ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਛੋਟੇ ਧਾਰਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੌਂ ਹੀ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ 78% ਕਿਸਾਨ 2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਾਲਕ ਹਨ ਜੋ ਕੁੱਲ ਖੇਤ ਦਾ 33% ਬਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ 41% ਅਨਾਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ 20% ਗਰੀਬ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।, ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਪਹਿਲੀ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਖਾਣੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਸਾਲ 1991 ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦੇ ਕੁੱਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ 2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਲਡਿੰਗਾਂ ਨੇ 41% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਜਦੋਂਕਿ 1971 ਵਿਚ ਇਹ ਵਾਧਾ 28% ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਮੱਧਮ ਧਾਰਕਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ 3% ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਧਾਰਕਾਂ ਵਿਚ 51% ਤੋਂ 35% ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਾਰਨ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਛੋਟੇ ਧਾਰਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਧੇਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕੀਟ ਸੁਧਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਜੋ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ,ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ,ਸਕਲ ਕਾਰਕ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਦਰ ਵਧਾਅ ,1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ। [17]
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੀਤੀ
ਸੋਧੋਕਿਉਂਕਿ ਛੋਟੇ ਹੋਲਡਿੰਗ ਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਘੱਟ ਉਦਯੋਗਿਕ ਲਾਗਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਰੀਕਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਛੋਟੇ ਧਾਰਕਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਟਿਕਾਊਪਣ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ ਇਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਤਰਜੀਹ ਹੈ ਅਤੇ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚੇ ਦੇ ਸੂਚਕ 2 ਦੇ ਸੰਕੇਤਕ 2.3 ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [9] [2] ਸਮਾਲ ਹੋਲਡਰ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੰਡ ਫਾਰ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਦਾ ਇੱਕ ਚਲੰਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ।[18]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Small-Scale Agriculture - an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. Archived from the original on 2020-10-18. Retrieved 2020-10-17.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 2.0 2.1 Khalil, Clara Aida; Conforti, Piero; Ergin, Ipek; Gennari, Pietro (June 2017). DEFINING SMALL-SCALE FOOD PRODUCERS TO MONITOR TARGET 2.3. OF THE 2030 AGENDA FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT (Report). FAO STATISTICAL DIVISION. http://www.fao.org/3/a-i6858e.pdf.
- ↑ "Operating model – ifad.org". www.ifad.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Archived from the original on 2013-05-05. Retrieved 2018-01-02.
- ↑ 4.0 4.1 HLPE, Committe on World Food Security ,Rome (June 2013). "Investing in smallholder agriculture" (PDF). fao.org. Retrieved 23 February 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: url-status (link) - ↑ "How many smallholders are there worldwide producing cocoa? What proportion of cocoa worldwide is produced by smallholders?". www.icco.org. Archived from the original on 2020-10-20. Retrieved 2020-10-17.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Why Sustainable Cocoa Farming Matters for Rural Development". www.csis.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-30.
- ↑ Schneider, Kate; Gugerty, Mary Kay (August 17, 2010). Impact of Export-Driven Cash Crops on Smallholder Households (Report). Evans School Policy Analysis and Research. https://epar.evans.uw.edu/research/impact-export-driven-cash-crops-smallholder-households.[permanent dead link]
- ↑ Christina Gradl; et al. (March 2013). "Promising agribusiness". dandc.eu.
- ↑ "2.3.1 Productivity of small-scale food producers | Sustainable Development Goals | Food and Agriculture Organization of the United Nations". www.fao.org. Retrieved 2020-10-17.
- ↑ "Sustainable Intensification for Smallholders". Project Drawdown (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2020-02-06. Retrieved 2020-10-16.
- ↑ Chism, J.W.; Levins, R.A. (1994). "Farm". Minnesota Agricultural Economist. Spring 1994 (676).
- ↑ Gorelick, Steven; Norberg-Hodge, Helen (2002). Bringing the Food Economy Home: Local Alternatives to Global Agribusiness. Kumarian Press (US). Archived from the original on 6 ਨਵੰਬਰ 2014. Retrieved 5 November 2014.
{{cite book}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Harvey, Celia A.; Saborio-Rodríguez, Milagro; Martinez-Rodríguez, M. Ruth; Viguera, Barbara; Chain-Guadarrama, Adina; Vignola, Raffaele; Alpizar, Francisco (2018-08-14). "Climate change impacts and adaptation among smallholder farmers in Central America". Agriculture & Food Security. 7 (1): 57. doi:10.1186/s40066-018-0209-x. ISSN 2048-7010. S2CID 52048360.
- ↑ Kristjanson, Patti; Neufeldt, Henry; Gassner, Anja; Mango, Joash; Kyazze, Florence B.; Desta, Solomon; Sayula, George; Thiede, Brian; Förch, Wiebke; Thornton, Philip K.; Coe, Richard (2012-09-01). "Are food insecure smallholder households making changes in their farming practices? Evidence from East Africa". Food Security (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 4 (3): 381–397. doi:10.1007/s12571-012-0194-z. ISSN 1876-4525. S2CID 16140399.
- ↑ Bunnet, R.B. (2002). Interactive Geography 4. SNP Pan Pacific Publishing. pp. 125, 315. ISBN 981-208-657-9
- ↑ Nagayets,Oksana (2005). The Future of Small Farms. International Food Policy Research Institute and Overseas Development Institute Vision 2020 Initiative, p. 356.
- ↑ Singh, R.B.; Kumar, P (2002). "Small Holder Farmers in India:Food Security & Agricultural Policy" (PDF). coin.fao.org. FAO Regional office for Asia and Pacific. Retrieved 24 February 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑ "Adaptation for Smallholder Agriculture Programme". IFAD (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-03-08.