ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ
ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਫਲੈਵੀਵਾਇਰਸ ਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਡੇਂਗੂ ਵਾਇਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ‘ਏਡਜ਼ ਇਜਪਟਾਈ’ ਅਤੇ ‘ਏਡਜ਼ ਐਲਬੂਪਿਕਟਸ’ ਨਾਂ ਦੇ ਮੱਛਰ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਰੀਜ਼ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਮਰੀਜ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਡੇਂਗੂ ਮੱਛਰ ਛੱਪੜਾਂ, ਸੇਮ ਨਾਲਿਆਂ ਜਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ-ਫੁਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਲਾਇਵਗੀ ਗ੍ਰੰਥੀ ਵਿੱਚ ਵਧਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ 3 ਤੋਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੀਮੇਲ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਇਸ ਰੋਗ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਮਰੀਜ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ।[1] ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬੁਖਾਰ ਵਿੱਚ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਜਿਹੀ ਪੀੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਡੀ ਤੋੜ ਬੁਖਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
| ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ | |
|---|---|
| ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸਰੋਤ | |
 ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧੱਫੜ | |
| ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-10 | A90 |
| ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-9 | 061 |
| ਰੋਗ ਡੇਟਾਬੇਸ (DiseasesDB) | 3564 |
| ਮੈੱਡਲਾਈਨ ਪਲੱਸ (MedlinePlus) | 001374 |
| ਈ-ਮੈਡੀਸਨ (eMedicine) | med/528 |
| MeSH | C02.782.417.214 |
ਲੱਛਣ
ਸੋਧੋ- ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਅਚਾਨਕ 104-105 ਤੱਕ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਜੀਭ ਮੈਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਦਾ ਸਵਾਦ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਮੱਥਾ, ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਪੱਠਿਆਂ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਗਲੇ ਅਤੇ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਜਕੜਾਹਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਬੁਖਾਰ ਦਾ ਦੌਰਾ 2 ਤੋਂ 7 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਪਸੀਨਾ ਆ ਕੇ ਬੁਖਾਰ ਉੱਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
- ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਮੂੰਹ, ਗਲੇ ਜਾਂ ਛਾਤੀ ਉੱਤੇ ਲਾਲ-ਲਾਲ ਦਾਣੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ-ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਦਾਣੇ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਜਾਂ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਬੁਖਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਦਾਣੇ ਉੱਪਰੋਕਤ ਅੰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲੀਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਲਟੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
- ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਤਿੱਲੀ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਲਈ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੈਸਟ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਕਰਵਾਉਂਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਪਰਹੇਜ
ਸੋਧੋ- ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਪੈ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਚੰਗੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਇਲਾਜ ਪੱਖੋਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਰਾਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ ਉਬਾਲ ਕੇ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਦੁੱਧ, ਫਲ, ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਜੂਸ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਕੂਲਰਾਂ, ਗਮਲਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਡੋਲ੍ਹ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਰਾਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੀਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ
ਸੋਧੋਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੋਗ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮੀਡਿਆ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਗਸਤ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਡੋਮੀਨੀਕਨ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਫੈਲਿਆ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ 44 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸਤੰਬਰ ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਕਿਊਬਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੋਗ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋਈਆਂ। ਜਦਕਿ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਲਪੀਨ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਅਗਸਤ 2006 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਰੋਗ 13468 ਰੋਗੀ ਪਾਏ ਗਏ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 167 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਮਈ 2005 ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ 7200 ਲੋਕ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 21 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਮਾਰੇ ਗਏ। 2004 ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 80,000 ਲੋਕ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 800 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਨਵਰੀ 2005 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 33203 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਵਿੱਚ 2003 ਵਿੱਚ 4788 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 2004 ਵਿੱਚ 9400 ਲੋਕ ਅਤੇ 2005 ਇਸ ਰੋਗ ਨਾਲ 13 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। 15 ਮਾਰਚ 2006 ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲਿਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੋਗ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੀ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਤੰਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੋਗ ਵਿੱਚ 70 ਲੋਕ ਪੀੜਿਤ ਹੋਏ। ਸਤੰਬਰ 2005 ਵਿੱਚ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਨਾਲ 38 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। 2005 ਵਿੱਚ ਕੋਸਟਾਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 19000 ਲੋਕ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਈ। 2005 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ 900 ਲੋਕ ਬੀਮਾਰ ਹੋਏ, ਜਦੋਂ ਕਿ 15 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ। 2005 ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 80837 ਆਦਮੀ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 1099 ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ। 2005 ਵਿੱਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 32950 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਅਤੇ 83 ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। 2005 ਵਿੱਚ Martinique 6000 ਲੋਕ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 2 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਇਸ ਰੋਗ ਨਾਲ ਦੋ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। 2005 ਵਿੱਚ ਹੀ ਫਿਲੀਪੀਨਸ ਵਿੱਚ 21537 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 280 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। 2005 ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ 12700 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 19 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ। 2005 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ 3000 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੋਕ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। 2005 ਵਿੱਚ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ 31000 ਲੋਕ ਇਸ ਰੋਗ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 58 ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਕਿ 2005 ਵਿੱਚ ਵਿਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ 20000 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੋਕ ਪਾਏ ਗਏ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 28 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Whitehorn J, Farrar J (2010). "Dengue". Br. Med. Bull. 95: 161–73. doi:10.1093/bmb/ldq019. PMID 20616106.
- ↑ ਡਾ. ਸਤੀਸ਼ ਠੁਕਰਾਲ ‘ਸੋਨੀ’. "ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ: ਪਰਹੇਜ਼ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਸਹੀ ਹੱਲ". ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ.
{{cite news}}: Cite has empty unknown parameter:|dead-url=(help)