ਰੇਪਸੀਡ

ਰੇਪਸੀਡ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Rapeseed), ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੇਲ ਬੀਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਸਰ੍ਹੋਂ ਜਾਂ ਗੋਭੀ ਪਰਿਵਾਰ) ਦਾ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ-ਪੀਲਾ ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਬੀਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਰੂਸਿਕ ਐਸਿਡ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੋਲਾ ਸ਼ਬਦ ਰੇਪਸੀਡ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਰੂਸਿਕ ਐਸਿਡ ਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੱਧਰਾਂ ਲਈ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੀਮਤੀ ਹਨ। ਰੈਪਸੀਡ ਬਨਸਪਤੀ ਤੇਲ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਭੋਜਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।

ਸਰ੍ਹੋਂ ਵਰਗੇ ਇਕ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿਚੋਂ ਤੇਲ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਤੋਰੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਜੋ ਫੋਕਟ ਬਚਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੇਲ ਦੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਤੇਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਲ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤੀ ਸਾਰੀ ਮੀਹਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਰੂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਤੋਰੀਏ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ ਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤੋਰੀਏ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਗਸਤ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਗੇਤਾ ਸਾਗ ਤੋਰੀਏ ਦਾ ਹੀ ਧਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੋਰੀਏ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਫੇਰ ਉਸ ਖੇਤ ਵਿਚ ਹਾੜੀ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ, ਜੌਂ ਆਦਿ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾੜੀ ਵੱਢਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਖੇਤ ਵਿਚ ਮੱਕੀ ਜਾਂ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੋਰੀਏ ਦਾ ਝਾੜ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਤੋਰੀਏ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲੈਣ ਕਰ ਕੇ ਘਾਟਾ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੋਰੀਆ ਇਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਪੱਕਣ ’ਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਕਿਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਾਢੀ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੰਗਲੀਆਂ/ਸਲੰਘਾਂ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਕੇ ਤੋਰੀਆ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਕਣਕ ਤੇ ਜੀਰੀ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਤੋਰੀਆ ਹੁਣ ਕੋਈ ਜਿਮੀਂਦਾਰ ਹੀ ਬੀਜਦਾ ਹੈ।

ਮੌਸਮੀ ਲੋੜਾਂ

ਠੰਡੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਵਧ ਰਹੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਨਮੀ ਦੀ ਸਹੀ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਕ ਸਾਫ ਮੌਸਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਹਾੜੀ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮਿੱਟੀ

ਇਹ ਰੇਤਲੀ ਜਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਹਲਕੀ ਦਰਮਿਆਨੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਾਂ ਭਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਨਿਰਪੱਖ pH ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।