ਦੇਵਦਾਸ ਗਾਂਧੀ

ਦੇਵਦਾਸ ਗਾਂਧੀ (22 ਮਈ 1900 - 3 ਅਗਸਤ 1957) ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਦੱਖਣ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਸ਼੍ਰੀ ਗਾਂਧੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖਬਾਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੰਪਾਦਕ ਰਿਹਾ।

ਦੇਵਦਾਸ ਦਾ, ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੇਵਦਾਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਾਥੀ, ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ ਦੀ ਧੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਉਮਰ ਕੁੱਲ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੇਵਦਾਸ ਦੀ ਅੱਠਾਈ ਸਾਲ ਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਵਦਾਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਾਜੀ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਵਦਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਵਿਆਹ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਣ ਬਾਅਦ 1933 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਰਾਜਾਜੀ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁਤਰੀ ਹੋਈ - ਰਾਜਮੋਹਨ, ਗੋਪਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਰਾਮਚੰਦਰ ਅਤੇ ਤਾਰਾ।