ਦ ਏਜ ਆਫ਼ ਰੀਜ਼ਨ
ਦ ਏਜ ਆਫ਼ ਰੀਜ਼ਨ; ਬੀਇੰਗ ਐਨ ਇੰਵੇਸਟੀਗੇਸ਼ਨ ਆਫ ਫੈਬੁਲਸ ਥਿਆਲੋਜੀ (The Age of Reason; Being an Investigation of True and Fabulous Theology) ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਕੁਨ ਥਾਮਸ ਪੇਨ ਦਾ ਲਿਖਤੀ ਕਾਰਜ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਵਵਾਦ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਹੱਕ ਦਲੀਲ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਦੇਵਵਾਦ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬਾਇਬਲ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਨੂੰ ਚੁਣੋਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ 1794, 1795, ਅਤੇ 1807 ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ।
ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ, ਜਿੱਥੇ ਇਸਨੇ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ, ਫ਼ਰੈਂਚ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਧੇ ਹੋਏ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਵੈਰ ਭਾਵ ਨਾਲ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਰਨ ਦੀ ਉਮਰ ਆਮ ਦਲੀਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ ਪੇਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ਚਰਚ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਇਸਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੇਨ ਨੇ ਇਲਹਾਮ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਤਰਕ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਈਬਲ ਨੂੰ ਦੈਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਾਠ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਹਿੱਤ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਟੁਕੜਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿਰਜਣਹਾਰ-ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਤਰਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪੇਨ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਲੀਲਾਂ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਇਲੀਟ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਪਲਬਧ ਸਨ ਪਰੰਤੂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਲਕਸ਼ ਅਤੇ ਬੇਕਿਰਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਦੇਵਵਾਦ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਅਪੀਲ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਲਦ ਰਹਿਤ ਪੈਂਫਲਟਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਸਸਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਿੰਟਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਅਤੇ ਵੰਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਫੇਰ ਵੀ, ਪੈਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਦਿੱਤੀ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੋਧੋ
ਬੌਧਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ: ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇਵਵਾਦ ਸੋਧੋ
ਪੇਨ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੇਵਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਵਵਾਦੀ, ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੁਜੀਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਦੇ ਕਈ ਸੈੱਟਾਂ ਤੇ ਹਮਖਿਆਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੇਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਏਜ ਆਫ਼ ਰੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੋਜੀਸ਼ਨ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਦੇਵਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁਟ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਧਰਮ ਦੀ "ਆਜ਼ਾਦ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਪੜਤਾਲ" ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ। ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਮੁਢਲੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬਹਿਸ ਦਾ ਅਧਾਰ ਤਰਕ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਹੋਵੇ। ਦੇਵਵਾਦੀ ਇੱਕ ਨਿਊਟੋਨੀਅਨ ਸੰਸਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਦੇਵਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਤਰਕਹੀਣਤਾ ਵਿੱਚ ਗਰਕ ਜਾਵੇਗੀ। ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਦੇਵਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਬੂਤ ਨਾ ਤਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।ਇਹਨਾਂ ਲੀਹਾਂ ਉੱਤੇ, ਦੇਵਵਾਦੀ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਾਲਕ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾ ਕੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ (ਚਮਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ) ਦਖ਼ਲ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਵੀ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸੱਚ ਜਾਂ "ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ" ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ; ਧਰਮ ਸਿਰਫ ਇੱਕ "ਸਰਲ, ਸਪਸ਼ਟ, ਸਧਾਰਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ" ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਇਹ ਇੱਕ ਦਿਆਲੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਤਰਕਪੂਰਤੀ ਉਤਪਾਦ ਸੀ ਤਾਂ। ਧਰਮ ਸਿਰਫ ਇੱਕ "ਸਰਲ, ਸਪਸ਼ਟ, ਸਧਾਰਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ" ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਇਹ ਇੱਕ ਦਿਆਲੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਤਰਕਪੂਰਤੀ ਉਤਪਾਦ ਸੀ. ਇਸ ਲਈ ਉਹ "ਪ੍ਰਗਟ ਧਰਮਾਂ" (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ), ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਅਤੇ "ਕੁਦਰਤੀ ਧਰਮਾਂ", ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਰਕ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕੁਦਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਨਾਸਤਿਕ ਨਹੀਂ ਸਨ।[1]
ਸੂਚਨਾ ਸੋਧੋ
- ↑ Herrick, 26–29; see also Claeys, 178–79; Kuklick, xiii. (reference covers entire paragraph)