ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 50-60 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰੀ ਅਤੇ ਨੀਲ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਨੂਬੀਆ ਸਮੇਤ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਨੀਲ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਅੱਧ ਵਿੱਚ 17 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹਨ: ਅਲਜੀਰੀਆ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਬੇਨਿਨ ਤੱਕ; ਲੀਬੀਆ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੋ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਤੱਕ; ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ ਤੱਕ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਹਾਈਫਨੇਟਿਡ ਨਾਮ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਨੀਲ ਬੇਸਿਨ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਹਾਰਾ ਮਾਰੂਥਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਅੱਠ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸੰਘਟਕ ਭਾਗ (ਕੁਨਾਮਾ, ਕੁਲਿਆਕ ਅਤੇ ਸੋਂਗਹੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ) ਆਧੁਨਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸੁਡਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨੀਲ ਨਦੀ ਵਗਦੀ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦ ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਆਫ਼ ਅਫਰੀਕਾ (1963) ਵਿੱਚ, ਜੋਸਫ਼ ਗ੍ਰੀਨਬਰਗ ਨੇ ਸਮੂਹ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਨਾਈਜਰ-ਕਾਂਗੋ, ਅਫਰੋਏਸੀਆਟਿਕ ਜਾਂ ਖੋਇਸਨ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਫਾਈਲਮ ਨੂੰ "ਗ੍ਰੀਨਬਰਗ ਦੀ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ" ਕਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੈਰ-ਕਲਿਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ,[1][2] ਗ੍ਰੀਨਬਰਗ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਇਸਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ।[3] ਇਸਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।[4][5][6]
ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਦੇ ਕੁਝ ਸੰਘਟਕ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਅਫਰੀਕੀ ਨਵ-ਪਾਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੂਰਬੀ ਸੂਡਾਨਿਕ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 5ਵੀਂ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਬੀ.ਸੀ. ਤੱਕ ਹੈ।[7] ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਜੈਨੇਟਿਕ ਏਕਤਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਪਰ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਖਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਓਲਡ ਨੂਬੀਅਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 8ਵੀਂ ਤੋਂ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਖਤੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵੱਡੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਲੋਟੋਲੋਗ (2013), ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਮੈਕਸ ਪਲੈਂਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਪੂਰਬੀ ਸੂਡਾਨਿਕ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ; ਜਾਰਜੀ ਸਟਾਰੋਸਟਿਨ (2016) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੁਨਰ-ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਗੁਲਡਮੈਨ (2018) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਖੋਜ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਨੀਲੋ-ਸਹਾਰਨ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।"[8]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Campbell, Lyle; Mixco, Mauricio J. (2007). A Glossary of Historical Linguistics. University of Utah Press. ISBN 978-0-87480-892-6.
- ↑ Matthews, P. H. (2007). Oxford Concise Dictionary of Linguistics (2nd ed.). Oxford. ISBN 978-0-19-920272-0.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link), - ↑ Blench, Roger & Lameen Souag. m.s. Saharan and Songhay form a branch of Nilo-Saharan.
- ↑ Dimmendaal, Gerrit J. (1992). "Nilo-Saharan Languages". International Encyclopedia of Linguistics. Vol. 3. Oxford. pp. 100–104. ISBN 0-19-505196-3.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) - ↑ Bender, M. Lionel (2000). "Nilo-Saharan". African Languages, An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 43–73. ISBN 0-521-66178-1.
- ↑ Blench, Roger; Ahland, Colleen (2010). The Classification of Gumuz and Koman Languages. Language Isolates in Africa workshop, Lyons, December 4. Archived from the original on March 16, 2012.
- ↑ Clark, John Desmond (1984). From Hunters to Farmers: The Causes and Consequences of Food Production in Africa. University of California Press. p. 31. ISBN 0-520-04574-2.
- ↑ Güldemann, Tom (2018). "Historical linguistics and genealogical language classification in Africa". In Güldemann, Tom (ed.). The Languages and Linguistics of Africa. The World of Linguistics series. Vol. 11. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 299–308. doi:10.1515/9783110421668-002. ISBN 978-3-11-042606-9. S2CID 133888593.