ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਡੇਦਾਰ
ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਡੇਦਾਰ (5 ਮਈ 1911 – 23 ਸਤੰਬਰ 1932)[1] ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੀ।[2][3] ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦ ਸੀ।
ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਡੇਦਾਰ | |
|---|---|
| প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার | |
 | |
| ਜਨਮ | 5 ਮਈ 1911 |
| ਮੌਤ | 23 ਸਤੰਬਰ 1932 (ਉਮਰ 21) |
| ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ | ਪੋਟਾਸੀਅਮ ਸਾਇਆਨਾਈਡ ਨਾਲ ਆਤਮਘਾਤ |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਰਾਣੀ (ਕੱਚਾ ਨਾਮ) |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਬੈਥੁਨੇ ਕਾਲਜ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਪਹਾੜਤਲੀ ਯੂਰਪੀ ਕਲੱਬ ਹਮਲਾ (1932) |
| ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ |
|
| ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ | ਮਧੂਸੂਦਨ (ਭਰਾ) ਕਨਕਲਤਾ (ਭੈਣ) ਸ਼ਾਂਤੀਲਤਾ (ਭੈਣ) ਆਸ਼ਾਲਤਾ (ਭੈਣ) ਸੰਤੋਸ਼ (ਭਰਾ) |
ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਡੇਦਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਮਈ 1911 ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪੂਰਵੀ ਭਾਰਤ (ਹੁਣ ਬਾਂਗਲਾਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਚਟਗਾਂਵ ਦੇ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਕਲਰਕ ਸਨ। ਉਹ ਚਟਗਾਂਵ ਦੇ ਡੇ ਖਸਤਾਗਿਰ ਸ਼ਾਸਕੀਏ ਕੰਨਿਆ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1928 ਵਿੱਚ ਮੈਟਰਿਕ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਉਤੀਰਣ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ 1929 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਢਾਕੇ ਦੇ ਇਡੇਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਪਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਢਾਕਾ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਆਈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਨੇਥਿਉਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨਸ਼ਾਸਤਰ ਨਾਲ਼ ਬੀਏ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਬਰੀਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ 80 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮਰਣੋਪਰਾਂਤ ਇਹ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ, ਰਾਮ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ ਕੋਲੋਂ ਲੜਾਈ ਦਾ ਅਧਿਆਪਨ ਲਿਆ ਸੀ।
ਸਕੂਲੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਬਾਲਚਰ-ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸੇਵਾਭਾਵ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਬਾਲਚਰ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫਾਦਾਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਲੈਣੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਇਹ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਤੀ ਦਾ ਬੀਜ ਪਨਪਿਆ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਖੂਬ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਡਾ ਖਸਤਾਗਿਰ ਗਵਰਮੈਂਟ ਗਰਲਸ ਸਕੂਲ ਚਟਗਾਂਵ ਵਲੋਂ ਮੈਟਰਿਕ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਉੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਇਡੇਨ ਕਾਲਜ ਢਾਕਾ ਤੋਂ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਨੇਥਿਉਨ ਕਾਲਜ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਇਥੇ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਿਆ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਨੇ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
ਸਕੂਲ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੀ ਭੇਟ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਰੀਆ ਸੇਨ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਉਸ ਦੇ ਦਲ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਛੁੱਟੀ ਵਿੱਚ ਚਟਗਾਂਵ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਤੱਦ ਉਸ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕ਼ਾਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਤਕਰਾਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅਤਿਅੰਤ ਡਰਪੋਕ ਹਨ। ਪਰ ਸੂਰਿਆਸੈਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਤਫਹਿਮੀਆਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇੱਕ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੂਜੀ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲਡਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਲੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਜਦੋਂ ਸੂਰਿਆਸੇਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਤੱਦ ਉਹ ਗੁਪਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਰਾਮ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਲਕੱਤੇ ਦੇ ਅਲੀਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲੱਗਪਗ ਚਾਲ੍ਹੀ ਵਾਰ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰੱਤਵ ਕਿ ਇੰਡਿਅਨ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਸੈਨਿਕ ਬਣੀ।
ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਘਲਘਾਟ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪੂਰਵ ਸੇਨ, ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ, ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਆਦਿ ਸਨ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਨੇ ਲੜਾਈ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਅਪੂਰਵਸੇਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਦੀ ਗੋਲੀ ਨਾਲ਼ ਕੈਪਟਨ ਕੈਮਰਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਲੜਦੇ-ਲੜਦੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਉੱਤੇ 10 ਹਜਾਰ ਰੂਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਸੀ। ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨਾਮ ਦੀ ਔਰਤ ਦੇ ਘਰ ਗੁਪਤ ਤੌਰ ਤੇ ਰਹੇ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਯੋਜਨਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਤਲਹਟੀ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਕਲੱਬ ਉੱਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲਕੇ ਨਾਚ-ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਕੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰੱਤਵ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਰੀ 24 ਸਤੰਬਰ 1932 ਦੀ ਰਾਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੈਸ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੇ ਆਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਾਇਨਾਇਡ ਵੀ ਰੱਖ ਕੋਲ਼ ਲਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਕਲੱਬ ਪਹੁੰਚੀ। ਬਾਹਰੋਂ ਖਿੜਕੀ ਵਿੱਚ ਬੰਬ ਲਗਾਇਆ। ਕਲੱਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬੰਬ ਦੇ ਫਟਣ ਨਾਲ਼ ਕੰਬਣ ਲੱਗੀ। 13 ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਭੱਜ ਗਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯੂਰੋਪੀ ਤੀਵੀਂ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸ ਕਲੱਬ ਵਲੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਜਖ਼ਮੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਭੱਜੀ ਪਰ ਡਿੱਗ ਪਈ ਅਤੇ ਸਾਇਨਾਇਡ ਖਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ 21 ਸਾਲ ਸੀ।
ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ
ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਡੇਦਾਰ
ਮੈਂ ਬਾਕਾਇਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਸੈਨਾ ਦੀ ਚਟਗਾਓਂ ਸ਼ਾਖਾ ਤੋਂ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਰਮ ਲਕਸ਼ ਜ਼ਾਲਮ, ਲੋਟੂ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦੀ ਜਕੜ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾ ਕੇ ਫੈਡਰਲ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। 18 ਅਪਰੈਲ 1930 ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਯਾਦਗਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ’ਤੇ ਸਮੀਰਪੁਰ, ਫੇਣੀ, ਚੰਦਨ ਨਗਰ ਚੈਨਪੁਰ, ਢਾਕਾ, ਕੋਮਿਲਾ ਅਤੇ ਢਲਘਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੀਆਂ ਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਸਦਕਾ ਇਹ ਅਨੋਖੀ ਪਾਰਟੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲੋਂ ਦਿਮਾਗ ’ਤੇ ਛਾ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਬੰਗਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਮਾਣਮੱਤੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਉਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਾਥੋਂ ਸਾਡੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਖੋਹ ਲਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਕਰੋੜ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ-ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ- ਨੈਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਬਰਤਾਨਵੀ ਲੋਕ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਉਹੀ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਕੌਮ ਦੇ ਹਰ ਮੈਂਬਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕਣੇ ਪਏ ਹਨ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗ਼ੈਰ ਸਰਕਾਰੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਣਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕੋਈ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੁਕਾਵਟ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਦਰਯੋਗ ਆਗੂ ਮਹਾਨ ਮਾਸਟਰ ਦਾ (ਮਾਸਟਰ ਸੁਰਜਯੋ ਸੇਨ, ਦਾ ਦਰਜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗਾ ਹੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ) ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿੰਨੀ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹਾਂ ਜੋ ਮੇਰੀ ਇੰਨੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹਸਰਤ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਇਸ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੰਕੋਚ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਭੈਣ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇੰਨੇ ਤਾਕਤਵਰ ਅਤੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਭਰਾ ਮੌਜੂਦ ਹਨ? ਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਅਸਰ ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ ਮਾਸਟਰ ਦਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਗੂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸਿਰ ਮੱਥੇ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਪਰਮ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਮੈਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਰਦੀ ਆਈ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵੱਡੀ ਭਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰੇ।
ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹਮਵਤਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਈ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬੜਾ ਧੱਕਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵਰਗਾ ਭਿਆਨਕ ਕੰਮ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਇਸਤਰੀਪਣ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਆਖ਼ਰ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਭੈਣਾਂ ਵੀ ਆਖ਼ਰ ਕਿਉਂ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ? ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਹਨ ਜਦ ਬੜੀਆਂ ਸੰਸਕਾਰੀ ਰਾਜਪੂਤ ਔਰਤਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਤੋਂ ਮੁਲਕ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਸੰਸਕਾਰੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨੇ ਭਰੇ ਪਏ ਹਨ।
ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਸਾਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ? ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੇ ਸਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਨਾਲ ਕਦਮ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚੱਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ? ਕੀ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ? ਜਾਂ ਕਿ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਇੰਨੀਆਂ ਤਾਕਤਵਰ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਸਕਣ?
ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਤਰੀਕੇ ਯਾਨੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਨੋਖਾ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕਈ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਿਉਂ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ? ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਇਹ ਸਰਾਸਰ ਨਾਇਨਸਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ? ਹੁਣ ਵਕਤ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਝੂਠੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਅਹਿਦ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।
ਮੈਂ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਹੁਣ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਭਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਗੀਆਂ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Pritilata's 100th birthday today". The Daily Star. May 5, 2011. Retrieved 18 December 2012.
- ↑ "Pritilata Waddedar (1911-1932)". News Today. Archived from the original on 2012-01-26. Retrieved 18 December 2012.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "After 80 yrs, posthumous degrees for revolutionaries". The Times of India. Mar 22, 2012. Archived from the original on 2013-05-09. Retrieved 18 December 2012.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ singh, sukhwinder (2024-09-22). "ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ". Punjabi Tribune (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2024-11-16.