ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਦੇਦਾਰ
ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਦੇਦਾਰ (5 ਮਈ 1911 – 23 ਸਤੰਬਰ 1932)[1] ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੀ।[2][3] ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦ ਸੀ।
ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਦੇਦਾਰ | |
|---|---|
| প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার | |
 | |
| ਜਨਮ | 5 ਮਈ 1911 |
| ਮੌਤ | 23 ਸਤੰਬਰ 1932 (ਉਮਰ 21) |
| ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ | ਪੋਟਾਸੀਅਮ ਸਾਇਆਨਾਈਡ ਨਾਲ ਆਤਮਘਾਤ |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਰਾਣੀ (ਕੱਚਾ ਨਾਮ) |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਬੈਥੁਨੇ ਕਾਲਜ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਪਹਾੜਤਲੀ ਯੂਰਪੀ ਕਲੱਬ ਹਮਲਾ (1932) |
| ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ |
|
| ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ | ਮਧੂਸੂਦਨ (ਭਰਾ) ਕਨਕਲਤਾ (ਭੈਣ) ਸ਼ਾਂਤੀਲਤਾ (ਭੈਣ) ਆਸ਼ਾਲਤਾ (ਭੈਣ) ਸੰਤੋਸ਼ (ਭਰਾ) |
ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਵਾਦੇਦਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਮਈ 1911 ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪੂਰਵੀ ਭਾਰਤ (ਹੁਣ ਬਾਂਗਲਾਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਚਟਗਾਂਵ ਦੇ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਕਲਰਕ ਸਨ। ਉਹ ਚਟਗਾਂਵ ਦੇ ਡੇ ਖਸਤਾਗਿਰ ਸ਼ਾਸਕੀਏ ਕੰਨਿਆ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1928 ਵਿੱਚ ਮੈਟਰਿਕ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਉਤੀਰਣ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ 1929 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਢਾਕੇ ਦੇ ਇਡੇਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਪਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਢਾਕਾ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਆਈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਨੇਥਿਉਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨਸ਼ਾਸਤਰ ਨਾਲ਼ ਬੀਏ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਬਰੀਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ੮੦ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮਰਣੋਪਰਾਂਤ ਇਹ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ, ਰਾਮ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ ਕੋਲੋਂ ਲੜਾਈ ਦਾ ਅਧਿਆਪਨ ਲਿਆ ਸੀ।
ਸਕੂਲੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਬਾਲਚਰ-ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸੇਵਾਭਾਵ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਬਾਲਚਰ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫਾਦਾਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਲੈਣੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਇਹ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਤੀ ਦਾ ਬੀਜ ਪਨਪਿਆ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਖੂਬ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਡਾ ਖਸਤਾਗਿਰ ਗਵਰਮੈਂਟ ਗਰਲਸ ਸਕੂਲ ਚਟਗਾਂਵ ਵਲੋਂ ਮੈਟਰਿਕ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਉੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਇਡੇਨ ਕਾਲਜ ਢਾਕਾ ਤੋਂ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਨੇਥਿਉਨ ਕਾਲਜ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਇਥੇ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਿਆ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਨੇ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
ਸਕੂਲ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੀ ਭੇਟ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਰੀਆ ਸੇਨ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਉਸ ਦੇ ਦਲ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਛੁੱਟੀ ਵਿੱਚ ਚਟਗਾਂਵ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਤੱਦ ਉਸ ਦੀ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕ਼ਾਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਤਕਰਾਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅਤਿਅੰਤ ਡਰਪੋਕ ਹਨ। ਪਰ ਸੂਰਿਆਸੈਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਤਫਹਿਮੀਆਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਆਂ ਲਈ ਲੜਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇੱਕ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੂਜੀ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲਡਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਲੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਜਦੋਂ ਸੂਰਿਆਸੇਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਤੱਦ ਉਹ ਗੁਪਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਰਾਮ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਲਕੱਤੇ ਦੇ ਅਲੀਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲੱਗਪਗ ਚਾਲ੍ਹੀ ਵਾਰ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰੱਤਵ ਕਿ ਇੰਡਿਅਨ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਸੈਨਿਕ ਬਣੀ।
ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਘਲਘਾਟ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪੂਰਵ ਸੇਨ, ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ, ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਆਦਿ ਸਨ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਨੇ ਲੜਾਈ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਅਪੂਰਵਸੇਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲ ਸੇਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਦੀ ਗੋਲੀ ਨਾਲ਼ ਕੈਪਟਨ ਕੈਮਰਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਲੜਦੇ-ਲੜਦੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਉੱਤੇ 10 ਹਜਾਰ ਰੂਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਸੀ। ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨਾਮ ਦੀ ਔਰਤ ਦੇ ਘਰ ਗੁਪਤ ਤੌਰ ਤੇ ਰਹੇ। ਸੂਰੀਆਸੇਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਯੋਜਨਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਤਲਹਟੀ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਕਲੱਬ ਉੱਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲਕੇ ਨਾਚ-ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਕੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰੱਤਵ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਰੀ 24 ਸਤੰਬਰ 1932 ਦੀ ਰਾਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੈਸ ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਨੇ ਆਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਾਇਨਾਇਡ ਵੀ ਰੱਖ ਕੋਲ਼ ਲਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੀ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਕਲੱਬ ਪਹੁੰਚੀ। ਬਾਹਰੋਂ ਖਿੜਕੀ ਵਿੱਚ ਬੰਬ ਲਗਾਇਆ। ਕਲੱਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਬੰਬ ਦੇ ਫਟਣ ਨਾਲ਼ ਕੰਬਣ ਲੱਗੀ। 13 ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਭੱਜ ਗਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯੂਰੋਪੀ ਤੀਵੀਂ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸ ਕਲੱਬ ਵਲੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਪ੍ਰੀਤੀਲਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਜਖ਼ਮੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਭੱਜੀ ਪਰ ਡਿੱਗ ਪਈ ਅਤੇ ਸਾਇਨਾਇਡ ਖਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ 21 ਸਾਲ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Pritilata's 100th birthday today". The Daily Star. May 5, 2011. Retrieved 18 December 2012.
- ↑ "Pritilata Waddedar (1911-1932)". News Today. Archived from the original on 2012-01-26. Retrieved 18 December 2012.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "After 80 yrs, posthumous degrees for revolutionaries". The Times of India. Mar 22, 2012. Archived from the original on 2013-05-09. Retrieved 18 December 2012.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)