ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ

ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁ ਉਹਨਾ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਹਿੰਦੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ  ਹਨ ਅਤੇ ਉਨਾ ਦੀਆ ਜੜਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆ ਜਿਹੜਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਪ੍ਮ੍ਹਾਦ੍ਵੀਪ ਹੈ । ਭਾਰਤ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਾਂਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ,ਜੰਮੂ,ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਚ ਹਨ ।ਇੱਥੋਂ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਦੂਜੇ ਬੜੇ ਦੇਸ਼ ਜਿਵੇਂ US,ਕੈਨੇਡਾ,UK,ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ,ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਦੁਬਈ ਚ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।

  ..... ਹਿੰਦੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੰਜਾਬ ਚ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਸਿਖੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋ ਪਹਲਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ।ਕੁਛ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ,ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦੁਰ,ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ,ਇਹ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਚੋ ਹਨ ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖੀ ਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੀਆ ਜੜਾਂ ਵੇਦਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਨ । ਜਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਜਿਵੇਂ ਲਾਹੋਰ,ਜਲੰਧਰ,ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਨਾਮ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹੀ ਹਨ।ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਈ.ਕੇ.ਗੁਜਰਾਲ ਅਤੇ ਗੁਲਜਾਰੀ ਲਾਲ ਨੰਦਾ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਕਪਿਲ ਦੇਵ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖੁਰਾਣਾ ।

ਵੈਦਿਕ ਪੰਜਾਬ 

ਨਕਸ਼ਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵੈਦਿਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਤ੍ਜ਼ੇਲ ਤੋ ਬਾਦ (1989). ਸੀਮਾ ਕਾਲੇ ਚ , ਬਾਹਰੀ ਪਰਿਵਾਰ,ਸ਼ੁਰੁਵਾਤੀ ਵੈਦਿਕ ਗਰੰਥ ਜਾਮਨੀ ਚ, ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹਰੇ ਚ । ਨਦੀਆਂ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਤੇ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹਨ । ਥਾਰ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਸੰਤਰੀ ਰੰਡ ਚ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹਨ ।

ਪੰਜਾਬ ਹੁਣ ਕੁਛ ਭਾਗਾ ਚ ਬਟ ਗਯਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ:ਪਛਮ ਪੰਜਾਬ (ਏਸ ਵੇਲੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚ),ਖ੍ਯ੍ਬੇਰ-ਪਾਖ੍ਤੁਨ੍ਖ੍ਵਾ ਦੇ ਹਿਸੇ ਜਿਵੇਂ ਗੰਧਾਰਾਰ ਚੇਤ੍ਰ,ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਜ੍ਯ,ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ [[ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ]]। ਅਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਇਹ ਸਭ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਚ ਸਥਿਤ ਸਨ।

ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ 'ਸਪ੍ਤਾ ਸਿੰਧੁ ' ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਜੋ ਰਿਗ ਵੇਦ ਚ ਵੀ ਲਿਕਿਆ ਹੈ। ਸਾਤ ਨਦੀਆਂ:

1. ਸਰਸ੍ਵਤੀ (ਏਸ ਵੇਲ੍ਲੇ ਘਗਰ )
2. ਸਤਾਦ੍ਰੁ /ਸ਼ੁਤਾਦਰੀ  (ਸਤਲਜ ),
3. ਵਿਪਾਸਾ (ਬੇਆਸ),
4. ਅਸੀਕਨੀ , ਚੰਦ੍ਰਭੰਗਾ  (ਚਨਾਬ ),
5. ਇਰਾਵਤੀ (ਰਾਵੀ ),
6. ਵੀਤਾਸਤਾ /ਵੇਟ  (ਝੇਲਮ) ਅਤੇ 
7. ਸਿੰਧੁ  (ਇੰਦਸ ).

ਵਿਪਾਸਾ ਦਾ ਨਮਾ ਨਾਮ 'ਬੇਆਸ' ਵੇਦ ਵ੍ਯਾਸ ਦੀ ਸੋਚ ਤੇ ਰਖ੍ਯਾ ਹੈ,ਜੋ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ।

ਕੁਛ ਕਲਾਸਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜੋ ਥੋੜੀ ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਓਹ ਹਨ:

• ਰਿਗਵੇਦ 
• ਸਕਾਤਾਯਾਨਾ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ  
• ਪਾਣਿਨੀ ਦੀ ਅਸ਼੍ਤਾਧ੍ਯਯੀ 
• ਯਾਸਕਾ ਦਾ ਨਿਰੁਕਤਾ 
• ਚਾਰਾਕਾ ਸੰਹਿਤਾ 
• ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਭਾਗਵਾਦ ਗੀਤਾ ਦੇ ਨਾਲ 
• ਗੁਨਾਦ੍ਯਾ ਦਾ ਬ੍ਰਿਹਾਤ੍ਕਾਥਾ 
• ਥੇ ਬਖ੍ਸ਼ਾਲੀ  ਖਰੜਾ

ਦੁਨਿਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਇਥੇ ਹਿੱਤ ਹੋਈ, ਓਹ ਵੀ ਬੁੱਧ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ।

ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਰਸ੍ਵਤੀ ਨਦੀ ਤੋਂ ਬਾਦ  'ਸਰਸ੍ਵਤ ' ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ,ਕਿਸੀ ਸਮੇਂ ਚ ਇਹਨਾਂ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਆਸ਼੍ਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਸੀ।  

ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁਸ ਦੀ ਘਟ ਹੁੰਦੀ ਆਬਾਦੀ     (1881–1941)

ਸਾਰ੍ਣੀ: ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ  ਰਚਨਾ  , 1881–1941 (ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਤ)

• ਸਾਲ 1881 ਮੁਸਲਮਾਨ 47.6 ਹਿੰਦੁ  43.8 ਸਿਖ  8.2 ਮਸੀਹੀ  0.1 ਬਾਕੀ  0.3
• ਸਾਲ  1891 ਮੁਸਲਮਾਨ  47.8 ਹਿੰਦੁ  43.6 ਸਿਖ  8.2 ਮਸੀਹੀ  0.2 ਬਾਕੀ  0.2
• ਸਾਲ 1901  ਮੁਸਲਮਾਨ 49.6 ਹਿੰਦੁ 41.3 ਸਿਖ 8.6 ਮਸੀਹੀ 0.3 ਬਾਕੀ 0.2
• ਸਾਲ  1911 ਮੁਸਲਮਾਨ 51.1 ਹਿੰਦੁ 35.8 ਸਿਖ 12.1 ਮਸੀਹੀ 0.8 ਬਾਕੀ 0.2
• ਸਾਲ  1921 ਮੁਸਲਮਾਨ 51.1 ਹਿੰਦੁ 35.1 ਸਿਖ 12.4 ਮਸੀਹੀ 1.3 ਬਾਕੀ 0.1
• ਸਾਲ  1931 ਮੁਸਲਮਾਨ 52.4 ਹਿੰਦੁ 30.2 ਸਿਖ 14.3 ਮਸੀਹੀ 1.5 ਬਾਕੀ 1.6
• ਸਾਲ  1941 ਮੁਸਲਮਾਨ 53.2 ਹਿੰਦੁ 29.1 ਸਿਖ 14.9 ਮਸੀਹੀ 1.5 ਬਾਕੀ 1.3
• ਸੋਉਰ੍ਸ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ, 1931, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਗ  I, ਰਿਪੋਰਟ  p. 69 ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ, 1941.

ਸਾਰ੍ਣੀ: ਸ਼ਹਰੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਰਚਨਾ, 1881–1941 (ਪ੍ਰਤੀਚ੍ਤ)

• ਸਾਲ 1881 ਮੁਸਲਮਾਨ 48.0 ਹਿੰਦੁ 45.3 ਸਿਖ 4.9 ਮਸੀਹੀ 1.0 ਬਾਕੀ 0.8
•  ਸਾਲ 1891 ਮੁਸਲਮਾਨ 48.9 ਹਿੰਦੁ 44.6 ਸਿਖ 4.7 ਮਸੀਹੀ 1.3 ਬਾਕੀ 0.9 
• ਸਾਲ 1901 ਮੁਸਲਮਾਨ 50.0 ਹਿੰਦੁ 43.3 ਸਿਖ 4.6 ਮਸੀਹੀ 1.2 ਬਾਕੀ 0.9 
• ਸਾਲ 1911 ਮੁਸਲਮਾਨ 51.2 ਹਿੰਦੁ 39.3 ਸਿਖ 6.6 ਮਸੀਹੀ 2.0 ਬਾਕੀ 0.9 
• ਸਾਲ 1921 ਮੁਸਲਮਾਨ 50.6 ਹਿੰਦੁ 40.2 ਸਿਖ 6.3 ਮਸੀਹੀ 2.1 ਬਾਕੀ 0.8 
• ਸਾਲ 1931 ਮੁਸਲਮਾਨ 51.9 ਹਿੰਦੁ 37.6 ਸਿਖ 7.3 ਮਸੀਹੀ 1.9 ਬਾਕੀ 1.3 
• ਸਾਲ 1941 ਮੁਸਲਮਾਨ 51.4 ਹਿੰਦੁ 37.9 ਸਿਖ 8.4 ਮਸੀਹੀ 1.3 ਬਾਕੀ 1.0 
• ਸੋਉਰ੍ਸ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ, 1931, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਗ I, ਰਿਪੋਰਟ p. 69 ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ, 1941.

1941 ਚ ਪੰਜਾਬ ਚ ਮੂਸਲਮਨ 53.2% ਜਨਸੰਖਿਆ ਨਾਲ ਬਹੁਮਤ ਚ ਰਹੇ । ਹਿੰਦੂ 29.1 %, ਸਿਖ 14.9 %, ਮਸੀਹੀ 1.9 % ਅਤੇ 1.3 % ਬਾਕੀ ਲੋਗ ਸੀ। ਏਹੇ ਬਟਵਾਰਾ 1881 ਤੋਂ ਬੋਹੋਤ ਅਲਗ ਸੀ, ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਹਿੰਦੂ 43.8 %, ਸਿਖ 8.2 % ਅਤੇ ਮਸੀਹੀ 0.1 % ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ 47.6 % ਸੀ।  

ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਖਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਹਿੰਦੂ ਦੀ ਜਾਨ੍ਸੰਕਿਆ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਗਈ ਜਦਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਰਮਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਮਸੀਹੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨੰਬਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਲਾਸਿਕ ਸ਼ਹਿਰ

• ਪੇਸ਼ਾਵਾਰ (ਪੁਰੁਸ਼ਾਪੁਰ), ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ: ਕਨਿਸ਼ਕ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ,ਕੁਸ਼ਾਨ ਹਾਕਮ ਅਤੇ ਜਾਮ੍ਬੁਦ੍ਵਿਪਾ  ਵਿੱਚ ਮਿਨਾਰ ਸਤੂਪ ਦਾ ਸਥਾਨ  ।
• ਪੁਸ਼੍ਕਾਲਾਵਤੀ  (ਚਾਰ੍ਸਾਦ੍ਦਾ), ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ:  ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਭਰਾ ਭਰਤ,ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ, ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ।
• ਤਾਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ਿਲਾ  (ਤਕਸ਼ਿਲਾ), ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਵੀ ਭਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ।* ਮੁਲਤਾਨ (ਮੁਲਾਸ੍ਥਨ), ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਮਹਾਨ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦਾ ਯਾਤਰਾ ਸਥਾਨ।* ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਸ਼ਹਿਰ, ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ,ਮੇਵਰ ਰਾਜਪੂਤ ਦੇ ਸਿਸੋਦਿਯਾ ਕਬੀਲੇ ਅਤੇ ਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਹੈ।
• ਸਿਆਲਕੋਟ, ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਸੁਲ  (ਸ਼ਲਯ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਸ਼ਹਿਰ, ਮਾਦਰੀ  ਦਾ ਭਰਾ ਅਤੇ ਮਾਦ੍ਰਦੇਸਾ  ਦੇ ਸਮਰਾਟ  , ਨੁਕੁਲ ਅਤੇ ਸਹਦੇਵ ਦੀ ਮਾਤਾ ਅਤੇ  ਸਮਰਾਟ ਪਾਂਡੂ  ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ।
•  ਕਸੂਰ, ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਕੁਸਹਾ(ਬਿਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ)  ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਸ਼ਹਰ।
• ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਸ਼ਹਿਰ  ਲਵ (ਲੋਹ), ਬਿਚਿਤ੍ਰ  ਨਾਟਕ ਅਨੁਸਾਰ,ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ।
•  ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ): ਇਹ ਰਿਸ਼ੀ ਵਾਲਮੀਕੀ  ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਲੇਖਕ ਜਿਥੇ ਏਨਾ ਦੀ ਕੁਟਿਆ ਸੀ ਓਹ ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਰ ਹੈ। ਵਾਲਮੀਕੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਸੀਤਾ ਨੇ, ਲਵ ਅਤੇ ਕੁਸ਼  ਨੂੰ ਇਸੇ ਕੁਟਿਆ ਚ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।
• ਜਲੰਧਰ, ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ): ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ  ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਹਿਰ।
• ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ, ਹਰਿਆਣਾ: ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਦਾ  ਸਥਾਨ।
• ਕਰਨਾਲ, ਹਰਿਆਣਾ: ਸ਼ਹਿਰ  ਕਰਣ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ।* ਕਟਾਸਰਾਜ  ਮੰਦਰ, ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ): ਚਕਵਾਲ  ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸਿਕ ਮੰਦਰ ਕੰਪਲੈਕਸ, ਮਹਾਭਾਰਤ, ਜਿੱਥੇ ਯੁਧਿਸ਼੍ਥਿਰਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ  ਯਮ / ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਪਰ੍ਖੇਆ ਗੇਆ।

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਫਿਰਕੇ

ਧਰ੍ਮਿ ਸਦੀਵੀ 

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੂ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮੀ  ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸਦੀਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਹੈ। ਉਪਾਸਨਾ ਲਈ ਰਾਮ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਸ਼ਿਵ,ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਗਵਾਨ ਚ ਇੱਕ ਜੰਮੂ ਦੀ ਵੈਸ਼ਨੋ ਦੇਵੀ, (ਸਾਰੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਾਲੀ ਆਖਦੇ ਹਨ)। ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿੱਤੀ  ਗਈ ਹੈ ।

ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਸਭਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੇਰ 19 ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,ਤਾਕੀ ਰਵਾਇਤੀ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ। ਇਹ ਵਿਦਵਾਨਾ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਛ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫੋਰਸ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਨਵਰੀ 1933, ਹਿੰਦੂ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਸਭਾ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ, ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਸੀ।

ਰਵਿਦਾਸੀ 

 ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਰਵਿਦਾਸੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਲਿਤ ਚਮਾਰ ਜਾਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਧ-ਧਰਮੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 2009 ਤੋਂ ਪਹਲਾ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਰ ਵਿਯੇਨ੍ਨਾ 'ਤੇ ਸ਼ੂਟਿੰਗ,ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪੰਥ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਓਂਕਿ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਿਰ 'ਚ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬ  ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਸੀ।ਪਰ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਡੇਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਬਾਲਾਨ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ, ਸੀਰ ਗੋਵੇਰ੍ਧਾਨਪੁਰ  (ਵਾਰਾਨਸੀ) 'ਤੇ ਫਰਵਰੀ 2010' ਚ ਨਵ ਰਾਵਿਦਾੱਸਿਆ  ਧਰਮ (ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਨਾ ਸਿੱਖ) ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ। ਓਹਨਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਰਵਿਦਾਸ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵੱਖ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬ ਅਮ੍ਰਿਤ੍ਬਾਨੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਗਠਨ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਰ 'ਚ ਕੀਤਾ।   .

ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਭੇਦਭਾਵ ਕੀਤਾ  ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ਦਲਿਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਨ੍ਸੰਖੇਆ 31.9 % ਜੋ ਕੀ ਭਾਰਤ ਚ ਸਬਤੋ ਵੱਧ ਹੈ।ਅਧ ਤੋਂ ਵੱਧ  ਪੰਜਾਬੀ ਦਲਿਤ  26.2 % ਚਮਾਰ ਅਤੇ  14.9% ਅਧ ਧਰਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ  ਦਲਿਤ  ਜਾਨ੍ਸੰਖਇਆ ਰਵਿਦਾਸੀ ਹੈ।ਹੋਰ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ  ਬਾਲਮੀਕੀ 11.2% ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿਖ 31.6% ਦੇ ਨਾਲ  ਦਲਿਤ  ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ  ਹਨ। ਕੁਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦਲਿਤ ਚੋਂ  86.8% ਆਬਾਦੀ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਚ 31.9% ਦਲਿਤ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਛ ਦੋਆਬਾ ਵਰਗੇ ਥਾਂਵਾ 'ਚ ਏਹੇ 40-50% ਹੈ ।

ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ 

 ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਥ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ  1875 ਵਿੱਚ  ਸਵਾਮੀ ਦਯਾਨੰਦ(ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਕਥਿਅਵਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੋਰਵੀ (ਜ ਕਸਬੇ ਦੀ ਨੇੜੇ ਤੰਕਾਰਾ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ)) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੰਦੁਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਹਲੀ ਸ਼ਾਖਾ 1875 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾੰਤਾਕ੍ਰੂਜ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਖੋਲੀ ਸੀ। ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਵੈਦਿਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਰਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਜੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬ ਸਬੰਧੀ ਵੇਦ ਸਮਝਣਾ, ਪਰ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਸਬੰਧੀ, ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ੀ (ਪ੍ਰਰੋਗਰਾਮ ਗ੍ਰੰਥ) ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਤ ਕਿਤਾਬ,ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ, ਕਿ ਇਹ ਪਾਠ ਵੇਦ ਦਾ ਨਾਵਿਰੋਧੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨੇ ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਜਿਵੇਂ ਕੀ ਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਜੋ ਕਿ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੇਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨੇ,ਓਹਣਾ ਸਭ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨੇ ਸ਼ੁੱਧੀ ਸਬੰਧੀ ਜ   ਜਿਹੜੇ ਹਿੰਦੁਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਓਹਣਾ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ-ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਸਥਾਨ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਗਤੀ 'ਚ ਯਜਨ ਕਰਨਾ, ਮੰਤਰ ਦਾ ਜਾਪ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਸ਼ਣ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰੂਹਾਨੀ ਤਸੱਲੀ ਦੀ ਮੰਗ,ਸਭ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ

ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁਆ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ  ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਕਟ੍ਰ੍ਪੰਥਿਆ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਆ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ  ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੁਦ ਪੰਜਾਬੀ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ  ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੀ, ਬੰਗਲਾ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਵੇਦ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾਈਆਂ  ਹਨ। ਕਟ੍ਰ੍ਪੰਥਿਆ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁਆ (ਜਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਓਹਣਾ ਦੇ ਪੁਰਖ ਹਰ ਸਮਾਂ  ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਸੀ)  ਦੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਲਈ ਉਲਝਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ, ਦੂਜੀ ਤਰਫ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤਰਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਹਨ । ਕਈ ਮਹਾਨ ਹਿੰਦੂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾ ਨੇ  ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ।

ਰਾਧਾਸ੍ਵਾਮੀ

 ਰਾਧਾਸ੍ਵਾਮੀ ਪੰਥ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਬਿਆਸ ਦੇ ਕਸਬੇ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਾਮਧਾਰੀ ਦੇ ਵਾਂਗ, ਰਾਧਾਸ੍ਵਾਮੀ  ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਪੰਥ ਹਨ।

ਦੇਵ ਸਮਾਜੀ 

 ਦੇਵ ਸਮਾਜੀ (ਬਰਾਹਮੋ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਟਹਿਣੀ) ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ  ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਮੋਗਾ 'ਚ  ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਨੈਤਿਕ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਤੌਰ ਤੇ  ਦੇਵ ਸਮਾਜੀ ਨੇ ਜ਼ਾਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੇਵ ਸਮਾਜੀ ਹੋਰਨਾਂ ਹਿੰਦੁਆ  ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ 1947 ਦੀ ਵੰਡ

ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁਆ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ(1947) ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦੁਖ ਸਹਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਕਈ ਹਿੰਦੁਆ/ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਲ ਜਾਣਾ ਪਇਆ। ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਕੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੋਰਾਣ 100,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਹੇਠ ਦੰਗੇਆਂ 'ਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ, ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਚਲੇ ਹੁਣ ਓਹ੍ਣਾ ਥਾਂਵਾ ਤੇ ਰਹਿਣਦੇ  ਹਨ,ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ, ਹਰਿਆਣਾ, ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼  , ਅਤੇ  ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਕਲਕੱਤਾ ਆਖਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਲਈ ਮੰਗ

ਬਟਵਾਰੇ ਤੋਂ, ਸਿੱਖ ਆਗੁ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ, " ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ' (ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ) ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਗੇ। ਦਲੀਲ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਬਟਵਾਰੇ ਤੋਂ ਪਹਲਾ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਬਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੂਬਾ ਸੀ, ਜ਼ਾਦਾਤਰ ਸੂਬਾ ਇਸ ਸਮਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ  , ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਬਣਦਾ ਸੀ ਕੀ ਭਾਰਤ 'ਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਠਨ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁੱਦੇ ' ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਵਾਰਾ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਰਾਜ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਬਹੁਮਤ ਹੈ।

1980 ਅਤੇ 1990 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ

ਬ੍ਲੁ ਸਟਾਰ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ  ਬਾਦ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ (ਜੋ ਸਿੱਖ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ  ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰੇਹਾ ਸੀ) ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਉਸਦੇ ਸਿੱਖ ਅੰਗ੍ਰਾਕ੍ਸ਼ਾਕਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕਤਲ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਫੈਲ ਜਾਨ ਤੋਂ ਬਾਦ, ਕਾੰਗ੍ਰੇਸ ਦੀ ਭੀੜ੍ਹ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇਆਂ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ  ।  3000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿਖਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ  ਅਤੇ ਜਿੰਦਾ ਸਾੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।

ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਵੰਡ

ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ  ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਯੂਕੇ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ, ਨ੍ਯੂ ਜ਼ੇਲੈੰਡ  ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਵਰਗੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਹੈ।  ਜਲੰਧਰ,ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਰਗੇ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੁਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 50% ਹੋ ਚੁੱਕੀ  ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੁਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 37 % ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਲੋਗ ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਖੇਤਰ 'ਚ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਮੁੰਬਈ, ਬੰਗਲੌਰ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਜਾਤੀ

 ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ  ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਅਗਰਵਾਲ, ਰਾਜਪੂਤ, ਖੱਤਰੀ, ਅਰੋੜਾ, ਭਾਟੀਆ ਅਤੇ ਸੈਣੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਚੋਂ ਆਏ ਹਨ।

ਅਨੁਮਾਨ

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ  "ਜੈ ਜਗਦੀਸ਼ ਹਰੇ" ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ "ਸ਼ਰਧਾ ਰਾਮ ਫਿਲ੍ਲੌਰੀ"  ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ ।

ਕੁਝ ਮਹਿਮਾਮਈ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ

• ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ, ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ 
• ਸੁਖਦੇਵ ਥਾਪਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ 
• ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖੁਰਾਣਾ, ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ 
• ਕਪੂਰ ਪਰਿਵਾਰ, ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਰਿਵਾਰ।
•  ਸੁਨੀਲ ਮਿੱਤਲ, ਭਾਰਤੀ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ਿਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਅਰਬਪਤੀ 
• ਲਛਮਣ ਦਾਸ ਮਿੱਤਲ, ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸੋਨਾਲੀਕਾ ਗਰੁੱਪ, ਅਰਬਪਤੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ 
• ਕੀਮਤ  ਰਾਏ ਗੁਪਤਾ, ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਹਵੇਲ੍ਲ੍ਸ  ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਅਰਬਪਤੀ 
• ਨਰੇਸ਼ ਗੋਇਲ, ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਹੈ ਜੇਟ  ਆਇਰ੍ਵਾਯ੍ਸ  ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਅਰਬਪਤੀ 
• ਬ੍ਰਿਜਮੋਹਨ ਲਾਲ ਮੁੰਜਾਲ, ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਹੀਰੋ ਸਾਈਕਲਜ਼ ਦੇ ਬਾਨੀ 
• ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ, ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਬਾਨੀ 
• ਦੇਵ ਆਨੰਦ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ, ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੇਤਾ 
• ਸੰਜੇ ਦੱਤ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਟ੍ਵਿੰਕਲ  ਖੰਨਾ, ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਲੇਖਕ 
• ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ 
• ਆਦਿਤਿਆ ਚੋਪੜਾ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ 
• ਯਸ਼ ਜੌਹਰ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ 
• ਕਰਨ ਜੌਹਰ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ 
• ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ 
• ਗੋਵਿੰਦਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਵਿਰਾਟ ਕੋਹਲੀ, ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ 
• ਸ਼ਿਖਰ ਧਵਨ, ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ 
• ਰਿਤਿਕ ਰੋਸ਼ਨ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਵਿਨੋਦ ਖੰਨਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਕੁਲਭੂਸ਼ਨ ਖਰਬੰਦਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਗੌਤਮ ਗੰਭੀਰ, ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ 
• ਹਿਮਾਂਸ਼  ਕੋਹਲੀ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਡੇਵਿਡ ਧਵਨ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ 
• ਵਰੁਣ ਧਵਨ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਗੁਲਸ਼ਨ ਗਰੋਵਰ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਓਮ ਪੁਰੀ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਚੋਪੜਾ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਪਰਿਨੀਤੀ  ਚੋਪੜਾ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਬੋਨੀ ਕਪੂਰ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ 
• ਅਰਜੁਨ ਕਪੂਰ ਅਭਿਨੇਤਾ 
• ਅਨਿਲ ਕਪੂਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ 
• ਸੋਨਮ ਕਪੂਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਹਰਸ਼ਵਰਧਨ ਕਪੂਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ 
• ਅਮਰੀਸ਼ ਪੁਰੀ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਅਯੁਸ਼੍ਮਾਨ  ਖੁਰਾਣਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਹਰ ਗੋਬਿੰਦ ਖੋਰਾਨਾ, ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ 
• ਸਬੀਰ  ਭਾਟੀਆ, ਹਾਟਮੇਲ ਦੇ ਸਹਿ-ਬਾਨੀ 
• ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ ਖੱਟਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ 
• ਰਾਜਾ ਪੋਰਸ, ਪੁਰਵਾ  ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੁਰਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜੱਟ ਰਾਜਾ
• ਮੇਹਰ ਮਿੱਤਲ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਮੇਡੀਅਨ 
• ਕ੍ਰਿਤੀ ਸਨੋੰਨ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਵਾਨੀ  ਕਪੂਰ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਕਾਜਲ ਅਗਰਵਾਲ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਸਿਧਾਰਥ ਮਲਹੋਤਰਾ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਆਦਿਤਿਆ ਰਾਏ ਕਪੂਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ 
• ਕਿਮੀ  ਵਰਮਾ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਜੂਹੀ ਚਾਵਲਾ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਸੁਰੇਸ਼ ਓਬਰਾਏ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਵਿਵੇਕ ਓਬਰਾਏ, ਅਦਾਕਾਰ 
• ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਕਮਰ 
• ਦਿਵਿਆ ਦੱਤਾ, ਅਭਿਨੇਤਰੀ 
• ਕਪਿਲ ਸ਼ਰਮਾ, ਕਾਮੇਡੀਅਨ, ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ 
• ਬੀ .ਏਨ . ਸ਼ਰਮਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਮੇਡੀਅਨ
•  ਹਿਮਾੰਸ਼ੁ  ਸੂਰੀ, ਕੁਈਨ੍ਸ, ਨ੍ਯੂ ਯਾਰ੍ਕ ਤੱਕ ਦੇਸੀ ਰਾਪ੍ਪੇਰ  ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ 
• ਯੁਯੁਤ੍ਸੁ  ਸ਼ਰਮਾ, ਕਵੀ 
• ਅਜੈ ਦੇਵਗਨ, ਅਦਾਕਾਰ

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ

• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Online 1 Archived 2009-12-31 at the Wayback Machine. Online 2 Online 3 Archived 2003-08-27 at the Wayback Machine. (A free copy of this book can be read from any 3 of the included "Online Sources" of this free "Online Book")
• ^ a b c Brass, Paul R. (2005). Language, Religion and Politics in North India. iUniverse. p. 326. ISBN 978-0-595-34394-2.

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

• Very Nice Info About Jalandhar, The Punjab (India)
• The Punjab—An Overview Archived 2017-10-21 at the Wayback Machine.
• Punjab History Archived 2006-04-23 at the Wayback Machine.
• Punjab Historical Background Archived 2006-05-06 at the Wayback Machine.
• Shri Durgiana Tirath Archived 2006-06-13 at the Wayback Machine.