ਫ਼ਕੀਰ
ਫ਼ਕੀਰ ਦਾ ਲਫਜ ਅਰਬੀ ਦੇ ਫ਼ਕਰ ਤੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮਾਅਨੀ ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦ ਅਤੇ ਮੁਥਾਜ ਦੇ ਹਨ।
ਕੋਸ਼ ਪੱਖ ਤੋਂ
ਸੋਧੋਫ਼ਕੀਰ ਅਰਬੀ ਲੁਗ਼ਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸ਼ਖਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਇਹ ਅਫ਼ਕ਼ਰ ਤੋਂ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਮਾਅਨੀ ਟੋਏ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਫ਼ਕੀਰ ਹਰ ਉਸ ਟੋਏ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਮਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਅਲਫ਼ਕੀਰ ਇੱਕ ਖੂਹ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।
ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਫ਼ਕੀਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਟਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦਰਵੇਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਦੀ ਦੁਆ ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਇਸਲਾਮ ਪੰਥ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਅੱਗੇ ਚਲਕੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਰਦੂ, ਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲਬ ਭਿਖਾਰੀ ਜਾਂ ਭਿੱਛਿਆ ਮੰਗ ਕੇ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ, ਯੋਗੀ ਅਤੇ ਬੌਧਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਧੀ ਭਿੱਖੂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹੀ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਲਗਾ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਖਾਸੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ।