ਮਕਬੂਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ
ਮਕਬੂਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ (ਬੰਗਾਲੀ: মকবুলা মনজুর, 1938–2020) ਇੱਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਯਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨੇ ਅਖ਼ਤਰੁਜ਼ਮਾਨ ਇਲਿਆਸ, ਸੇਲੀਨਾ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਹਸਨ ਹਫ਼ਿਜ਼ੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਮਕਬੂਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਉਸ ਦਾ 1998 ਦਾ ਨਾਵਲ ਕਲੇਰ ਮੰਦਿਰਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਅਤੇ 1971 ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਡ਼ਾਈ ਦੌਰਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ 1971 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ ਸੀ।[1] ਮਕਬੂਲਾ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਆਮ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖਤ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਲਗ ਗਲਪ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਕਬੂਲਾ ਨੂੰ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ।
ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ, ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੀਡ਼੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪਡ਼ਾਇਆ।
ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸੋਧੋ
ਮਕਬੂਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਸਤੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਬਰਧਮਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਲਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਬਰਧਮਾਨ ਅਵਿਭਾਜਿਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਲ ਉੱਤਰੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਖੇਤਾਂ, ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ।
ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪੁਲਿਸ ਡਿਊਟੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਬੋਗਰਾ, ਪਬਨਾ ਅਤੇ ਦਿਨਾਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋਡ਼ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਇਨਾਤੀਆਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।[2]
ਮਕਬੂਲਾ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਤੰਗੈਲ ਦੇ ਬਿੰਦੁਬਾਸਿਨੀ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਈਡਨ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਢਾਕਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[3]
ਕੈਰੀਅਰ ਸੋਧੋ
ਭਾਸ਼ਾ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਜੰਗ ਤੱਕ ਸੋਧੋ
ਮਕਬੂਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬੰਧਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚੇਤਨਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਡ਼ਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਗਰਮ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਕਲੇਰ ਮੋਂਡਿਰਾ (ਟਾਈਮ ਦੀ ਸਿੰਬਲ) ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ।
ਫਰਵਰੀ 1952 ਵਿੱਚ, ਤੰਗੈਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਵਿੱਚ ਰੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਾਥੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਬੰਗਲਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਕਬੂਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਹੋਸਟਲ ਦਾ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਰੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਵਿਦਰੋਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਕਬੂਲਾ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਵਾਰੰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਜਦੋਂ ਉਹ 1971 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2]
ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਸੋਧੋ
ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਾਗ, ਮੁਕੂਲ ਮਹਫਿਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉੱਘੇ ਕਲਾਕਾਰ ਕਮਰੁਲ ਹਸਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗਲਪ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।ਕਮਰੁਲ ਹਸਨ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ, ਮਕਬੂਲਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਆਕਾਸ਼ ਕੰਨਿਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਬੇਗਮ ਵਿੱਚ ਲਡ਼ੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਆਰ ਏਕ ਜੀਵਨ ਉਸ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਢਾਲਿਆ। ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਕਬੂਲਾ ਨੂੰ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਗਲਪ ਡੈਨਪੀਟ ਚੇਲ (ਦ ਚੀਕੀ ਬੁਆਏ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਤਾਸ਼ਕੰਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।[3]
ਪੁਰਸਕਾਰ ਸੋਧੋ
- ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਲੇਖਿਕਾ ਸੰਘਾ ਪੁਰਸਕਾਰ (1984)
- ਕਮਰ ਮੁਸਤਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1990)
- ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਲੇਖਿਕਾ ਸੰਘਾ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ (1993)
- ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਕਾਈਵਜ਼ ਐਂਡ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਬੈਸਟ ਬੁੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ (1997)
- ਨੋਂਦਿਨੀ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ (1999)[3]
- ਬੰਗਲਾ ਅਕੈਡਮੀ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ (2006)
- ਅਨਨਿਆ ਸਾਹਿਤ ਪੁਰਸਕਾਰ (2007)
- ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਬਾਲ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ (2010)
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ Corporation, Marshall Cavendish (September 2007). World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia. Marshall Cavendish. pp. 477–. ISBN 978-0-7614-7631-3.
- ↑ 2.0 2.1 Benka, S (July 2020). "Makbula Manzoor". makbulamanzoor.com.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Benka, S (July 2020). "Makbula Manzoor Awards". Makbula Manzoor. Archived from the original on 2020-07-15.