ਰਘੁਪ੍ਰਿਯਾ
ਰਘੂਪ੍ਰਿਆ (ਭਾਵ ਰਘੂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 42ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ (ਮੂਲ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰਵੀਕ੍ਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
ਸੋਧੋ
ਇਹ 7ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦਾ 6ਵਾਂ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਨਾਮ ਰਿਸ਼ੀ-ਸ਼ਾ ਹੈ। ਯਾਦਗਾਰੀ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਹਨ -ਸਾ ਰਾ ਗਾ ਮੀ ਪਾ ਧੁ ਨੂੰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):
- ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ1 ਮ2 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ2 ਗ1 ਰੇ ਸ [b]
(ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਗੰਧਾਰਮ,ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ਤਰੂਥੀ ਧੈਵਤਮ, ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਨੋਟ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤੇ ਸੁਰ ਲਹਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ ਤਨਾਰੋਪੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 6ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਹੈ।
ਜਨਿਆ ਰਾਗਮ
ਸੋਧੋਰਘੂਪ੍ਰਿਆ ਕੋਲ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ। ਰਘੂਪ੍ਰਿਆ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਸਕੇਲਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
ਸੋਧੋਰਘੂਪ੍ਰਿਆ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨਃ
- ਖਾਲਿਤਕਾ ਵੰਸਾ ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ
- ਹਿਮਗਿਰੀ ਕੁਮਾਰੀ-ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਸਦਾਨੰਦ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
ਸੋਧੋਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਰਘੂਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਨੋਟਸ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਚੱਕਰ ਦੇ ਸਾਰੇ 6 ਰਾਗ (ਸਲਾਗਮ, ਜਲਾਰਨਵਮ, ਝਾਲਾਵਰਾਲੀ, ਨਵਨੀਤਮ ਅਤੇ ਪਵਨੀ ਹੋਰ 5 ਰਾਗਮ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਇਹਨਾਂ ਰਾਗਾਂ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ, ਗ1 ਤੋਂ ਮ2 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 3 ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹਾ ਅੰਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ।