ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ

ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਦਾ ਪਰਿਚੈ:-

ਸੁਰ	ਦੋਂਵੇਂ ਮਧ੍ਯਮ ਰਿਸ਼ਭ ਤੇ ਧੈਵਤ ਕੋਮਲ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ
ਜਾਤੀ	ਸੰਪੂਰਣ-ਸੰਪੂਰਣ (ਵਕ੍ਰ)
ਥਾਟ	ਪੂਰਵੀ
ਵਾਦੀ-ਸੰਵਾਦੀ	ਗੰਧਾਰ-ਨਿਸ਼ਾਦ
ਸਮਾਂ	ਦਿਨ ਦਾ ਚੌਥਾ ਪਹਿਰ
ਠੇਹਿਰਾਵ ਦੇ ਸੁਰ	ਸ ਗ ਪ-ਸੰ ਪ ਗ
ਮੁੱਖ ਅੰਗ	ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਰੇ ਗ;ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਰੇ ਗ ;ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ)ਗ ; ਮ(ਤੀਵ੍ਰ)ਧ ਪ ; ਨੀ ਧ ਪ  ; ਗ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਧ ; ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ)ਗ
ਅਰੋਹ	ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਰੇ ਗ;ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ
ਅਵਰੋਹ	ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ; ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ (ਤੀਵ੍ਰ) ਰੇ ਸ ; ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਰੇ ਸ
ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ	ਪੁਰਵਾੰਗ ਵਿੱਚ ਪਰਾਜ ਤੇ ਉਤਰਾਂਗ ਵਿੱਚ ਪੂਰਿਆ ਧਨਾਸ਼੍ਰੀ

ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ-

• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਸੰਧੀ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਮੇਂ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਪੁਰਵਾੰਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਮੰਦਰ ਤੇ ਮੱਧ ਸਪਤਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਦਾ ਸੁਭਾ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਰਹਸਮਈ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਮ ਦੇ ਦੋਂਵੇਂ ਰੂਪਾਂ ਯਾਨੀ ਕਿ ਤੀਵ੍ਰ ਮ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਮ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ ਮ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਿਰਫ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਵਕ੍ਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਿੰਵੇਂ- ਪ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ ਗ ਮਤਲਬ ਸ਼ੁੱਧ ਮਧ੍ਯਮ (ਮ) ਗੰਧਾਰ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੀ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਰਾਗ ਦੀ ਵਾਚਕ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਵੀ ਹੈ। ਪੰਚਮ (ਪ) ਤੇ ਜਿਆਦਾ ਨਾ ਰੁੱਕ ਕੇ ਪ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ ਗ ਵਾਲੀ ਸੁਰ ਸੰਗਤ ਲਗਾ ਕੇ ਰਾਗ ਪੂਰਿਆ ਧਨਾਸ਼੍ਰੀ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ 'ਚ ਮੀੰਡ ਅਤੇ ਗਮਕ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ 'ਚ ਵੱਡਾ ਖਿਆਲ,ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ,ਮਸੀਤਖਾਣੀ ਗਤ ਤੇ ਰਜਾਖਾਨੀ ਗਤ ਬਹੁਤ ਮਧੁਰ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ।
• ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਰਾਗ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਆਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਨੂੰ ਉਸਤਾਦ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।

• ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ ਰੇ ਗ,ਰੇ ਮ --ਗ
• ਗ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਰੇ ਸ
• ਨੀ(ਮੰਦਰ) ਸ ਰੇ ਗ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਧ ਪ -- ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਗ ਮ -- ਗ
• (ਪ) ਮ(ਤੀਵ੍ਰ) ਧ ਪ ਮ(ਤੀਵ੍ਰ)ਗ ਮ ਗ ਰੇ ਗ ਰੇ ਮ ਗ

ਰਾਗ ਪੂਰਵੀ 'ਚ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ -

ਗੀਤ	ਫਿਲਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ	ਗੀਤਕਾਰ
ਕਰੁਣਾ ਸੁਨੋ ਸ਼ਿਆਮ ਮੋਰੇ	ਮੀਰਾ	ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ	ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ	ਮੀਰਾ
ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਬਦੀ ਮੇਹਰਬਾਨੀ	<b>ਏਕ ਮੁਸਾਫਿਰ ਏਕ ਹਸੀਨਾ</b>	ਓ ਪੀ ਨਈਅਰ	ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ	ਐਸਐਚ ਬਿਹਾਰੀ

ਗੀਤ	ਫਿਲਮ	ਕੰਪੋਜ਼ਰ	ਗਾਇਕ	ਗੀਤਕਾਰ
ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਬਦੀ ਮੇਹਰਬਾਨੀ	ਏਕ ਮੁਸਾਫਿਰ ਏਕ ਹਸੀਨਾ	ਓਪੀ ਨਈਅਰ	ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ	ਐਸਐਚ ਬਿਹਾਰੀ