ਰੂਪਮਤੀ
ਰੂਪਮਤੀ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਵਾਧੀਨ ਅਫਗਾਨ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਜ ਬਹਾਦੁਰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਸੀ। ਬਾਜ ਬਹਾਦੁਰ ਅਤੇ ਰੂਪਮਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 1599 ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ-ਉਲ-ਉਮਰੀ ਨੇ ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮ-ਕਾਵਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਕਈ ਭਾਵਪੂਰਣ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਏ ਸਨ। ਪਰ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸ-ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਵਿਵਰਣ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਬਾਜ਼ ਬਹਾਦੁਰ, ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ, ਮੰਡੂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸੁਤੰਤਰ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਾਜ਼ ਬਹਾਦੁਰ ਇੱਕ ਚਰਵਾਹੇ ਨਾਲ ਭਿੜਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਗਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਨਮੋਹਿਣੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਰੂਪਮਤੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੱਕ ਜਾਵੇ। ਰੂਪਮਤੀ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਮੰਡੂ ਜਾਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਪੂਜਨੀਯ ਨਦੀ, ਨਰਮਦਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇਕ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਡੂ ਵਿਖੇ ਰੀਵਾ ਕੁੰਡ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਇਸ ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਚਰਵਾਹੇ ਦਾ ਰੋਮਾਂਸ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਹਾਨ ਮੁਗਲ ਅਕਬਰ ਨੇ ਮੰਡੂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰੂਪਮਤੀ ਤੇ ਬਾਜ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਆਦਮ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਮੰਡੂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ ਬਹਾਦੁਰ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮਹਾਨ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨਾਲ ਬਾਜ਼ ਬਹਾਦੁਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਡੂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਬਜ਼ੇ 'ਚ ਲੈ ਲਿਆ।
ਬਾਜ਼ ਬਹਾਦੁਰ ਮਦਦ ਲੈਣ ਲਈ ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਆਦਮ ਖਾਨ ਮੰਡੂ ਆਇਆ, ਉਹ ਰੂਪਮਤੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ 'ਤੇ ਮੁਗਧ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਰਾਣੀ ਰੂਪਮਤੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਪਿਲਾ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।[1]
ਰੂਪਮਤੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਕਵਿਤਾ
ਸੋਧੋ1599 ਵਿੱਚ, ਅਹਿਮਦ-ਉਲ-ਉਮਰੀ ਤੁਰਕੋਮਨ, ਜੋ ਸ਼ਰਾਫ-ਉਦ-ਦੀਨ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ 'ਚ ਰਾਣੀ ਰੂਪਮਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ 26 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਅਸਲ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੋਤੇ ਫੁਲਾਦ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਮੀਰ ਜਾਫ਼ਰ ਅਲੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਖਰੜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ 1653 ਵਿੱਚ ਆਈ। ਮੀਰ ਜਾਫ਼ਰ ਅਲੀ ਦੀ ਨਕਲ ਆਖਰਕਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮਹਿਬੂਬ ਅਲੀ ਕੋਲ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1831 ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਭੋਪਾਲ ਦੇ ਜੈਮਦਾਰ ਇਨਾਇਤ ਅਲੀ ਇਸ ਖਰੜੇ ਨੂੰ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਆਗਰਾ ਲੈ ਕੇ ਆਏ। ਇਹ ਖਰੜਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਈ. ਲੂਆਰਡ ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਐਲ.ਐਮ ਕਰੰਪ ਦੁਆਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ 1926 ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ, ਕਮਲ ਦੀ ਔਰਤ: ਰੁਪਮਤੀ, ਮੰਡੂ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ: ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ ਬਾਰ੍ਹਾ ਦੋਹੇ, ਦਸ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੁਪਮਤੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਵਈਏ ਹਨ।[2]
ਗੈਲਰੀ
ਸੋਧੋ-
Rani Roopmati pavilion -
Baz Bahadur's palace -
Rewa Kund
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Rewa kund". Archived from the original on 14 March 2006. Retrieved 20 June 2006.
- ↑ Khare, M.D. (ed.) (1981). Malwa through the Ages, Bhopal: Directorate of Archaeology and Museums, Government of M.P., pp.365-7