ਲਾਮਾਯੂਰੋ
ਲਮਾਯੂਰੋ (ਲਮਾਯੁਰੂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਲੱਦਾਖ਼, ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।[1] ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਮੱਠ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਹ ਖਲਸੀ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤਿਹ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 'ਮੂਨ ਲੈਂਡ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲਾਮਾਯੂਰੋ
ਲਮਾਯੁਰੁ | |
|---|---|
ਪਿੰਡ | |
.jpg) ਲਾਮਾਯੁਰੋ ਮੱਠ | |
  ਲਾਮਾਯੂਰੋ ਲੱਦਾਖ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ  ਲਾਮਾਯੂਰੋ ਲਾਮਾਯੂਰੋ (ਭਾਰਤ) | |
| ਗੁਣਕ: 34°10′58″N 76°49′46″E / 34.182791°N 76.829342°E | |
| ਦੇਸ਼ | ਭਾਰਤ |
| ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | ਲਦਾਖ਼ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਲੇਹ |
| ਤਹਿਸੀਲ | ਖਲਸੀ |
| ਆਬਾਦੀ (2011) | |
| • ਕੁੱਲ | 667 |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (ਆਈਐਸਟੀ) |
| ਜਨਗਣਨਾ ਕੋਡ | 957 |
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਮੱਠ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ-ਲੇਹ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਫੋਟੂਲਾ ਤੋਂ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (9.3 ਮੀਲ) ਪੂਰਬ ਵੱਲ 3,510 ਮੀਟਰ (11,520 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾਈ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
A.H. Francke ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ, "ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ," ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮੋਹਰੀ ਬੋਨ ਮੱਠ ਸੀ; ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੌਵਸਤਿਕਾ ਅਤੇ ਬੋਨ ਵਿੱਚ "ਅਨਾਦਿ" ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਯੁੰਗਡ੍ਰੰਗ ਬੋਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਕੂਲ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਡਰਿਕੰਗ ਕਾਗਯੂ ਸਕੂਲ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਡ੍ਰਿਕੰਗ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨ ਨਰੋਪਾ (956-1041 ਈ. ਈ.) ਨੇ ਕਥਇਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਝੀਲ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਘਾਟੀ ਸੁੱਕ ਗਈ ਅਤੇ ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਮੱਠ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਵਿਖੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਬਚੀ ਹੋਈ ਇਮਾਰਤ, ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਚੱਟਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ, ਸੇਂਗ-ਗੇ-ਸਗਾਂਗ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਹਰਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਿਲਡਰ-ਭਿਕਸ਼ੂ ਰਿੰਚੇਨ ਜ਼ੈਂਗਪੋ (958-1055 ਈ. ਈ.) ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਿੰਚੇਨ ਜ਼ਾਂਗਪੋ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੁਆਰਾ 108 ਗੋਮਪਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਦਾਖ, ਸਪਿਤੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੋਮਪਾ, ਉਸਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਨ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਗੋਮਪਾ, ਜੋ ਰਿਨਚੇਨ-ਜ਼ਾਂਗ-ਪੋ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਨ — ਅਲਚੀ ਅਤੇ ਲਾਮਾਯੁਰੂ, ਅਤੇ ਘੱਟ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਵਾਨਲਾ, ਮਾਂਗ-ਗਿਊ ਅਤੇ ਸੁਮਦਾ — ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ ਤਿੱਬਤੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਕਾ-ਡੈਮ-ਪਾ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਏ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਇਸ ਵਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੇ-ਲਗਸ-ਪਾ ਦੁਆਰਾ। ਅਪਵਾਦ ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਡਰੀ-ਗੁੰਗ-ਪਾ ਦੁਆਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ"[4]
ਗੋਂਪਾ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਇਮਾਰਤਾਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਚਾਰ ਕੋਨੇ ਵਾਲੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਲਮਾਯੁਰੂ ਲੱਦਾਖ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਗੋਮਪਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 150 ਸਥਾਈ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ, 400 ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੁਣ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਮਪਾ ਵਿੱਚ ਅਧਾਰਤ ਹਨ।
ਲਾਮਾਯੁਰੂ ਤਿੱਬਤੀ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲਾਨਾ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ ਨਾਚ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਗੋਨਪਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਜਨਗਣਨਾ
ਸੋਧੋਭਾਰਤ ਦੀ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਾਮਾਯੂਰੋ ਵਿੱਚ 117 ਪਰਿਵਾਰ ਹਨ। ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ (ਭਾਵ 6 ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ) 71.93% ਹੈ।[2]
| ਕੁੱਲ | ਨਰ | ਔਰਤ | |
|---|---|---|---|
| ਆਬਾਦੀ | 667 | 331 | 336 |
| 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ | 72 | 41 | 31 |
| ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ | 0 | 0 | 0 |
| ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲਾ | 642 | 322 | 320 |
| ਸਾਹਿਤਕਾਰ | 428 | 228 | 200 |
| ਕਾਮੇ (ਸਾਰੇ) | 397 | 202 | 195 |
| ਮੁੱਖ ਕਰਮਚਾਰੀ (ਕੁੱਲ) | 197 | 153 | 44 |
| ਮੁੱਖ ਕਾਮੇ: ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ | 21 | 20 | 1 |
| ਮੁੱਖ ਕਾਮੇ: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ | 0 | 0 | 0 |
| ਮੁੱਖ ਕਾਮੇ: ਘਰੇਲੂ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ | 0 | 0 | 0 |
| ਮੁੱਖ ਕਰਮਚਾਰੀ: ਹੋਰ | 176 | 133 | 43 |
| ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇ (ਕੁੱਲ) | 200 | 49 | 151 |
| ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇ: ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ | 188 | 41 | 147 |
| ਸੀਮਾਂਤ ਮਜ਼ਦੂਰ: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ | 0 | 0 | 0 |
| ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇ: ਘਰੇਲੂ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਕਾਮੇ | 0 | 0 | 0 |
| ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇ: ਹੋਰ | 12 | 8 | 4 |
| ਗੈਰ-ਕਰਮਚਾਰੀ | 270 | 129 | 141 |
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Blockwise Village Amenity Directory" (PDF). Ladakh Autonomous Hill Development Council. Retrieved 2015-07-23.
- ↑ 2.0 2.1 "Leh district census". 2011 Census of India. Directorate of Census Operations. Retrieved 2015-07-23.