ਹਜ਼ਰਤ ਸੱਯਦ ਅਹਿਮਦ ਸੁਲਤਾਨ ਰਹਿਮਤੁਲਾਹ, ਆਪ ਸਖੀ ਸਰਵਰ (ਓਦਾਰ ਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਲੁਟਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ) ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ 11-12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹਾਨ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਸਨ[1] ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹਜਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਪਦੀ ਇਬਾਦਤ ਹੁੰਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ।

Shrine
1.

ਆਪ ਕਈ ਹੋਰ ਨਾਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨ (ਰਾਜਾ), ਲੱਖਦਾਤਾ (ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਦਾਤਾ), ਲਾਲਾਂਵਾਲਾ, ਰੂਬੀਜ਼ (ਮਣੀਆਂ ਭਾਵ ਹੀਰਿਆਂ) ਵਰਗਾ ਦਾਤਾ, ਨਿਗਾਹੀਆ ਪੀਰ (ਨਿਗਾਹਾ ਦਾ ਸੰਤ) ਅਤੇ ਰੋਹੀਆਂਵਾਲਾ (ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ) ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਆਪ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸੁਲਤਾਨੀਆਂ ਜਾਂ ਸਰਵਰੀਏ, ਸਖੀ ਮਲੰਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਜਨਮ ਸੋਧੋ

ਸਖੀ ਸਰਵਰ, ਮਹਾਨ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਦਾ ਜਨਮ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਅਬਦੁਲ ਜ਼ੈਨ-ਉਲ-ਆਬਿਦੀਨ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਇਸ਼ਾ ਹੈ। ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਜੀ ਦਾ ਇਕ ਭਰਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਖਾਨ ਢੋਡਾ ਹੈ।

ਜਿੰਦਗੀ ਸੋਧੋ

ਜਦੋਂ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਸੰਗ 1126 ਵਿਚ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਬਗਦਾਦ ਸ਼ਰੀਫ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਚ ਆ ਗਏ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਬੀਬੀ ਅਮੀਨਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮੁੜ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਪੀਰ ਅਰਅਰਿਹਾਨ ਖੋਹਖਰ ਬਿਰਾਦਰੀ ਵਿਚ ਬੀਬੀ ਆਇਸ਼ਾ ਨਾਲ 520 ਵੀਂ ਹਿਜਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਾਂ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਕੁਖੋਂ 1130 ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਹੋਇਆ ਜਦਕਿ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤਾਰੀਖ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਲ ਫਿਰ ਵੀ ਸਰ H.ROSE ਦੀ ਕਿਤਾਬ "A glossary of the tribes and castes of the Punjab and North-West frontier province" ਅਨੁਸਾਰ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਭਾਵ 1130 ਦੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫਤੇ ਹੈ। ਸੱਯਦ ਅਹਿਮਦ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਅਬਦੁੱਲ ਗਨੀ ਖਾਨ ਢੋਡਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸੂਫੀਆਨਾ ਰੰਗਤ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਫਰਿਆਦ ਸੁਣਦੇ ਸਨ।

ਆਪ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤਾਕਤਾਂ - ਕਾਦਰੀ ਗੌਂਸਲ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਰ ਜ਼ਿਲਾਨੀ ਬਗਦਾਦ ਸ਼ਰੀਫ ਘਰਾਨਾ-ਏ-ਕਾਦਰੀ, ਸਿਲਸਿਲਾ-ਏ-ਚਿਸ਼ਤੀ ਖੁਆਜ਼ਾ-ਮੁਓਦੀਨ-ਚਿਸ਼ਤੀ ਅਜਮੇਰ ਸ਼ਰੀਫ ਘਰਾਨਾ ਏ ਚਿਸ਼ਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਸ਼ਹਾਬੁਦੀਨ ਸੁਹਿਰਵਾਦੀ ਭਾਵ ਆਪ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਵਲੀਆਂ ਔਲੀਆਂ ਤੋਂ ਤਾਲੀਮ ਤੇ ਖਿਲਾਫਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਦੋ ਜਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣੇ ਸਨ।

ਅਸਥਾਨ (ਨਿਗਾਹਾ) ਸੋਧੋ

ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਮਹਾਰਾਜੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਜੋ ਧੌਂਕਲ ਵਿਚ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਨਿਗਾਹਾ ਸੰਤ ਨੇ ਨਿਗਾਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ. ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ‘ਆਖਰੀ ਜਗ੍ਹਾ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਂਦ ਲਖਪਤਰਾਏ ਤੇ ਜਸਪਤ ਰਾਏ ਦੀਵਾਨ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਹਿ ਕੇ ਬਣਵਾਏ ਸਨ, ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਲੇਖ ਸਰਵਰੀ ਜਾਂ ਸਖੀ ਮਲੰਗ ਜਸਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਚੰਦ ਜੀ ਵਲੋਂ ਜਲਦ ਤੋਂ ਜਲਦ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਦੁਨਿਆਂ ਦੇ ਰੂਹ ਬ ਰੂਹ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਰੋਜ਼ (1970) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦੀ ਕਬਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਅਸਥਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ. ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਇਕ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਹੈ ਇਥੇ ਇਕ ਠਾਕੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿਚ ਭੈਰੋਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ।

ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸਖੀ ਸਰਵਰ, ਆਪਦੀ ਪਤਨੀ, ਜੋ ਬੀਬੀ ਬਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਮਰੇ ਹੋਏ ਦਰੱਖ਼ਤ ਹਨ ਜੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਕੇ ਤੋਂ ਉੱਗੇ ਸਨ ਜੋ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਘੋੜੀ ਕੱਕੀ ਦੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਅੱਡੀ ਰੱਸੀਆਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।

ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਸੋਧੋ

ਅਸਥਾਨ ਵਜ਼ੀਰਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਧੌਂਕਲ ਵਿਖੇ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਵੀ ਸਥਿਤ ਹਨ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ,ਬਗਦਾਦ,ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੱਧ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ਹਨ ਜਿਥੇ ਉਹ ਨਿਗਾਹਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਗੁੱਗਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪੀਰ ਜਾਂ ਨਿਗਾਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਓਨਾ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਲੱਖਦਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਨਿਗਾਹਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੂਜਾ, ਭਗਤੀ ਸੋਧੋ

ਆਪ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਜੋ ਨਿਗਾਹਾ ਵਿਖੇ ਪੀਰ ਦੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਨਿਗਾਹੀਆ ਤੇ ਸਰਵਰੀਆ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਭਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਥਾਨਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਈਡਾਂ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕੀਂ ਬੋਰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੀਰਮਖਾਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇੱਕ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪੀਰਭਾਈ ਅਤੇ ਪੀਰਬਾਹੀਨ (ਭਰਾ ਜਾਂ ਭੈਣ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਰਗਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੁਕੇ ਬਿੰਦੂ ਚੌਕੀਆਂ (ਚੌਕੀਆਂ) ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸੌਂਦੇ ਸਨ. ਨਿਗਾਹਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਕ ਚੌਂਕੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ. ਜੇ ਉਹ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਰਾਤ ਲਈ ਰਸਤੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਗਏ. ਉਹ ਜੋ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਰਾਤ ਲਈ ਘਰ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਸੌਂਦੇ ਸਨ. [2]

ਬਿਸਤਰੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸੌਣ ਦੇ ਇਸ ਰਸਮ ਨੂੰ ਚੌਕੀ ਭਾਰਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੇਲੇ ਸੋਧੋ

ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੇਲੇ ਲਗਦੇ ਹਨ. ਨਿਗਾਹਾ ਵਿਖੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਇਕ ਹਫ਼ਤਾ ਭਰ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। []] []] ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿਖੇ ਝੰਡਾ ਮੇਲਾ (ਝੰਡੇ ਦਾ ਮੇਲਾ) ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਕੱਦਮੋਂ ਕਾ ਮੇਲਾ (ਜੂਨ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਧੌਂਕਲ ਵਿਖੇ ਵੀ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। [1]

ਇਕ ਆਮ ਰਸਮ ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ, (18 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਕਣਕ ਦੇ ਆਟੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਰੋਟੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੱਧੇ ਉਸ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਸਾਲ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ. [2]

ਰੋਟ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਭਾਈ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਰੋਟਾ ਦੀ ਭੇਟ ਦਾ ਇਕ ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਬਾਕੀ ਦਾਨਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਖਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਸੁਲਤਾਨੀਆਂ (ਸਾਖੀ ਸਰਵਰ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ) ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ. [2]

"ਚਾਉਕੀਆਂ ਦਾ ਮੇਲਾ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਾ ਮੁਕੰਦਪੁਰ []] ਵਿੱਚ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਲਾਚੌਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰਤੇਵਾਲ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਿਥੇ ਉਹ ਨੌਂ ਦਿਨ ਇਥੇ ਰਿਹਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ. ਇੱਕ "ਸੰਗ" ਰੱਤੇਵਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਕੰਦਪੁਰ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ. "ਸੰਗ" ਦੇ ਨੇਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਝੰਡਾ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ "ਟੌਗ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।


ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ

  1. Folk Religion Change and Continuity by H S Bhatti Rawat Publications ISBN 81-7033-608-2

Author h.r. rose and many truthful books of ISLAMIC author and Scholars in Eastern-Western Punjab.