ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗੋਲਾ
ਅੰਗੋਲਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਗੋਲਾ ਗਣਰਾਜ (ਪੁਰਤਗਾਲੀ: República de Angola), ਮੱਧ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦਾ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਸਥਾਨ ਕਾਰਨ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ (ਦੋਵੇਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ) ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲੁਸੋਫੋਨ (ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ) ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਨਾਮੀਬੀਆ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੋ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੰਗੋਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਐਕਸਕਲੇਵ ਪ੍ਰਾਂਤ ਹੈ, ਕੈਬਿੰਡਾ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਜੋ ਕਿ ਕਾਂਗੋ ਗਣਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਂਗੋ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁਆਂਡਾ ਹੈ।
ਅੰਗੋਲਾ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਆਬਾਦ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਇਸਦਾ ਗਠਨ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਤੱਟਵਰਤੀ ਬਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪੋਸਟਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀ ਜੋ ਕਿ ਅੰਗੋਲਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ਦੀਆਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੱਕ ਇਸਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੂਲ ਸਮੂਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਆਮਾਟੋ, ਕਵਾਨਿਆਮਾ ਅਤੇ ਮੁਬੁੰਡਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਾਰਨ।
ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਬਸਤੀਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਗੋਲਾ ਨੇ 1975 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਇੱਕ-ਪਾਰਟੀ ਗਣਰਾਜ ਵਜੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਦੇਸ਼ ਉਸੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਉਤਰਿਆ, ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਮੂਵਮੈਂਟ ਫਾਰ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਅੰਗੋਲਾ (MPLA), ਜੋ ਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਕਿਊਬਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਹੈ, ਅੰਗੋਲਾ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਈ ਵਿਦਰੋਹੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਅਨ (UNITA) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ। , ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਾਂਗੋ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫਰੰਟ ਆਫ ਅੰਗੋਲਾ (FNLA)। 1975 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ MPLA ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 2002 ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਗੋਲਾ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਥਿਰ ਏਕਾਤਮਕ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਣਰਾਜ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ।
ਅੰਗੋਲਾ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖਣਿਜ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਭੰਡਾਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਬਹੁਤ ਅਸਮਾਨ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੌਲਤ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਅਸਪਸ਼ਟ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ; ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਭਾਈਵਾਲ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅੰਗੋਲਾ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੀਵਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ; ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। 2017 ਤੋਂ, ਜੋਆਓ ਲੋਰੇਂਕੋ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਲੜਨ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹਨ ਜਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਡਿਪਲੋਮੈਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਇਜ਼ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ,[9] ਕੁਝ ਸੰਦੇਹਵਾਦੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।[10]
ਅੰਗੋਲਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਓਪੇਕ, ਅਫਰੀਕਨ ਯੂਨੀਅਨ, ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ, ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕੀ ਵਿਕਾਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। 2021 ਤੱਕ, ਅੰਗੋਲਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 32.87 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਅੰਗੋਲਾ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਜਾਤੀ ਹੈ। ਅੰਗੋਲਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਕੈਥੋਲਿਕ ਚਰਚ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ, ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।