ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਥੋਪੀਆ

ਇਥੋਪੀਆ, ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਥੋਪੀਆ ਦਾ ਫੈਡਰਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਰੀਪਬਲਿਕ, ਹੌਰਨ ਆਫ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੈਂਡਲਾਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇਰੀਟਰੀਆ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਜਿਬੂਟੀ, ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸੋਮਾਲੀਆ, ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕੀਨੀਆ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਸੂਡਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸੁਡਾਨ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਪੀਆ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 1,100,000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (420,000 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ਇਹ 117 ਮਿਲੀਅਨ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 12ਵਾਂ-ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ-ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[15][16][17] ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਅਦੀਸ ਅਬਾਬਾ, ਪੂਰਬੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਰਿਫਟ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਅਤੇ ਸੋਮਾਲੀ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦਾ ਹੈ।

ਸਰੀਰਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਥੋਪੀਆ ਤੋਂ ਉੱਭਰੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਨੇੜੇ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ।[19][20][21][22][23] ਮੌਜੂਦਾ ਇਥੋਪੀਆ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਖੇਤਰ ਨੇ ਅਫਰੋਏਸੀਆਟਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਰਹੀਮੈਟ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਕੀਤੀ, ਨਿਓਲਿਥਿਕ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਪਜਾਊ ਕ੍ਰੇਸੈਂਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਬਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਤੀਬਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਪੇਸਟੋਰਲਿਜ਼ਮ ਦੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਜੀਵਨ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸਟੋਰਲਿਜ਼ਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[24][25] 980 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ, D'mt ਦੇ ਰਾਜ ਨੇ ਇਰੀਟਰੀਆ ਅਤੇ ਇਥੋਪੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਖੇਤਰ ਵਧਾ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਕਸੁਮ ਦੇ ਰਾਜ ਨੇ 900 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸਭਿਅਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਨੇ 330[26] ਵਿਚ ਰਾਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ 615 ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਹਿਜਰਾ ਦੁਆਰਾ ਆਇਆ ਸੀ। 960 ਵਿੱਚ ਅਕਸੁਮ ਦੇ ਢਹਿ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਥੋਪੀਆ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਬਾਇਲੀ ਸੰਘ, ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਜ਼ੈਗਵੇ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ 1270 ਵਿੱਚ ਯੇਕੁਨੋ ਅਮਲਕ ਦੁਆਰਾ ਉਖਾੜ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤੱਕ ਉੱਤਰ-ਮੱਧ ਭਾਗਾਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ, ਇਥੋਪੀਆਈ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਸੁਲੇਮਾਨਿਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ, ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਮੇਨੇਲਿਕ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਾ ਦੀ ਰਾਣੀ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਸਾਮਰਾਜ ਖੇਤਰੀ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਦੁਆਰਾ ਵੱਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ; ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਥੋਪੀਅਨ-ਅਡਲ ਯੁੱਧ (1529-1543) ਨੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਜ਼ੇਮੇਨ ਮੇਸਾਫਿੰਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਸਮਰਾਟ ਟੇਵੋਡਰੋਸ II ਨੇ 1855 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ੇਮੇਨ ਮੇਸਾਫਿੰਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਥੋਪੀਆ ਦੇ ਪੁਨਰ ਏਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।

1878 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਮਰਾਟ ਮੇਨੇਲਿਕ II ਨੇ ਮੇਨੇਲਿਕ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਥੋਪੀਆ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਹੱਦ ਬਣ ਗਈ। ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਇਥੋਪੀਆ ਨੇ ਮਿਸਰ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਸਮੇਤ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ; ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇਥੋਪੀਆ ਅਤੇ ਲਾਈਬੇਰੀਆ ਨੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਸਕ੍ਰੈਂਬਲ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ। 1935 ਵਿੱਚ, ਇਥੋਪੀਆ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਇਟਲੀ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਤਾਲਵੀ-ਕਬਜੇ ਵਾਲੇ ਇਰੀਟ੍ਰੀਆ ਅਤੇ ਸੋਮਾਲੀਲੈਂਡ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਤਾਲਵੀ ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ। 1941 ਵਿੱਚ, ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਇੱਕ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1944 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਬਹਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਡੇਰਗ, ਇੱਕ ਸੋਵੀਅਤ-ਸਮਰਥਿਤ ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ, ਨੇ 1974 ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਹੇਲ ਸੇਲਾਸੀ ਅਤੇ ਸੋਲੋਮੋਨਿਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਬੇਦਖਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ, ਇਥੋਪੀਆਈ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਲਗਭਗ 17 ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। 1991 ਵਿੱਚ ਡੇਰਗ ਦੇ ਭੰਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਥੋਪੀਅਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਫਰੰਟ (EPRDF) ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਨਸਲੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਸੰਘਵਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਇਥੋਪੀਆ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਅਣਸੁਲਝੇ ਅੰਤਰ-ਨਸਲੀ ਝੜਪਾਂ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਪਿਛਾਖੜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। 2018 ਤੋਂ, ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਅਧਾਰਤ ਧੜਿਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਇਥੋਪੀਆ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਕਈ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।

ਇਥੋਪੀਆ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਨਸਲੀ ਰਾਜ ਹੈ। ਈਥੋਪੀਆ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈਅਤ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਮੁੱਖ ਧਰਮ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ, 24 ਦੇ ਸਮੂਹ, ਗੈਰ-ਗਠਜੋੜ ਅੰਦੋਲਨ, 77 ਦੇ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਨ ਏਕਤਾ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਅਦੀਸ ਅਬਾਬਾ ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਯੂਨੀਅਨ, ਪੈਨ ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਚੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਐਂਡ ਇੰਡਸਟਰੀ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਆਰਥਿਕ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਸਟੈਂਡਬਾਏ ਫੋਰਸ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਈ ਗਲੋਬਲ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਹੈ। ਇਥੋਪੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਭਰਦੀ ਸ਼ਕਤੀ[30][31] ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਾਰਨ ਉਪ-ਸਹਾਰਾ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[32] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, [33] ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਉੱਚ ਦਰ, [34] ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਾੜਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਅਤੇ ਸਿਰਫ 49% ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ਨਾਲ ਗਰੀਬ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇਥੋਪੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਰਥਿਕ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2020 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਦਾ 36% ਹੈ।