ਸੂਰਤ ਕਿਲ੍ਹਾ
ਸੂਰਤ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਜਾਂ ਸੂਰਤ ਕਿਲ੍ਹਾ ਸੂਰਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਣਤਰ ਹੈ।[1] ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ-III ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਸਿਪਾਹੀ ਸਫੀ ਆਗਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੁਦਾਵੰਦ ਖਾਨ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਸਾਲ 1546 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।[3]
ਇਤਿਹਾਸ ਸੋਧੋ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੱਧਕਾਲੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ ਹੈ। 1514 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਬਾਰਬੋਸਾ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਯਾਤਰੀ ਨੇ ਸੂਰਤ ਨੂੰ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਪਾਰ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੱਸਿਆ, ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੰਦਰਗਾਹ ਜੋ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਆਮਦਨੀ ਦਿੰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਬੰਦਰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਹਾਜ਼ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।[3]
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਰਬੋਸਾ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੂਰਤ ਨੂੰ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ 1512 ਵਿੱਚ ਸਾਡ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸੂਰਤ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ 1530 ਵਿੱਚ, ਐਂਟੋਨੀਓ ਦਾ ਸਿਲਵੇਰੀਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੀ ਵਾਰ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭਡ਼ਕਾਹਟ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ 300 ਘੋਡ਼ਿਆਂ ਅਤੇ 10,000 ਪੈਦਲ ਦੇ ਗਾਰਡਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਪਹਿਲੇ ਹਮਲੇ 'ਤੇ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭੱਜ ਗਏ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਾਡ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ 1531 ਵਿੱਚ ਸੂਰਤ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸਾਡ਼ ਦਿੱਤਾ। ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਰਾਜਾ ਮਹਿਮੂਦ ਸ਼ਾਹ ਤੀਜੇ, ਜੋ ਸੂਰਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਨਾਰਾਜ਼ ਸਨ, ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਸਿਪਾਹੀ ਸਫੀ ਆਗਾ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੁਦਾਈ ਖਾਨ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਖੁਦਾਵੰਦ ਖਾਨ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਤਿੰਨ ਬਦਲਵੇਂ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ।
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਸੋਧੋ
ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਤਾਪੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲਗਭਗ 1 ਏਕਡ਼ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਲਾਟ ਉੱਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 12.2m ਉਚਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਗੋਲ ਟਾਵਰ ਹੈ, ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਪਰਦੇ ਟਾਵਰਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਉਚਾਈ ਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਂ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 4 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਚਿਣਾਈ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂ ਜੋਡ਼ਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਲੀਡ ਨੂੰ ਪਾ ਕੇ ਜੋਡ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[3]
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਵਿੰਗ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਗੇਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਸਪਾਈਕਸ ਨਾਲ ਲੈਸ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਸ਼ਟਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਸਜਾਵਟੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਇਲਾਜ ਹੈ।[3]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ "History of Surat Fort". Surat municipal Gov. Retrieved 2024-01-29.
- ↑ [1][permanent dead link][ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ]
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 "Surat Castle". www.suratmunicipal.gov.in. Retrieved 2017-08-03.