ਹਾਥੀ
ਹਾਥੀ (ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ: L. cyclotis (ਅਫਰੀਕੀ ਹਾਥੀ); Elephas maximus (ਏਸ਼ੀਆਈ ਹਾਥੀ)) ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਥਣਧਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਅੱਜ ਐਲੀਫੰਟਿਡੀ (Elephantidae)ਕੁਲ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਦੋ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਜਿੰਦਾ ਹਨ: ਐਲੀਫਸ ਅਤੇ ਲਾਕਸੋਡਾਂਟਾ। ਤੀਜੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਮਮਥਸ ਵਿਲੁਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।[1] ਜੀਵਤ ਦੋ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਸਿਆਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ:- ਲਾਕਸੋਡਾਂਟਾ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜਾਤੀਆਂ-ਅਫਰੀਕੀ ਖੁੱਲੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦਾ ਹਾਥੀ (ਹੋਰ ਨਾਮ: ਬੁਸ਼ ਜਾਂ ਸਵਾਨਾ ਹਾਥੀ) ਅਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਹਾਥੀ - ਅਤੇ ਐਲੀਫਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਜਾਂ ਏਸ਼ੀਆਈ ਹਾਥੀ। [2] ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁੱਝ ਖੋਜਕਾਰ ਦੋਨਾਂ ਅਫਰੀਕੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੂਜੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦਾ ਹਾਥੀ ਚੌਥੀ ਜਾਤੀ ਹੈ।[3] ਐਲੀਫੰਟਿਡੀ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿਲੁਪਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਹਿਮਯੁਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਲੁਪਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੈਮਥ ਦਾ ਬੌਣਾ ਸਰੂਪ ਸੰਨ 2000 ਈ ਪੂ ਤੱਕ ਜਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। [4]
ਅੱਜ ਹਾਥੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੀਵ ਹੈ।[5] ਹਾਥੀ ਦਾ ਗਰਭ ਕਾਲ 22 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਹੈ।[6] ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਹਾਥੀ ਦਾ ਬੱਚਾ ਕਰੀਬ ੧੦੫ ਕਿਲੋ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[6] ਹਾਥੀ ਅਮੂਮਨ 50 ਤੋਂ 70 ਸਾਲ ਤੱਕ ਜਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਦੀਰਘ ਆਯੂ ਹਾਥੀ 82 ਸਾਲ ਦਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [7] ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਾਥੀ 1955 ਵਿੱਚ ਅੰਗੋਲਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[8] ਇਸ ਨਰ ਦਾ ਭਾਰ ਲੱਗਭੱਗ 10,900 ਕਿਲੋ ਸੀ, ਅਤੇ ਮੋਢੇ ਤੱਕ ਦੀ ਉਚਾਈ 3. 96 ਮੀਟਰ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਅਫਰੀਕੀ ਹਾਥੀ ਤੋਂ ਲੱਗਭੱਗ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।[9] ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹਾਥੀ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਕ੍ਰੀਟ ਟਾਪੂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗਾਂ ਦੇ ਵੱਛੇ ਜਾਂ ਸੂਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।[10]
ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਸਿਆਣਪ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਅਕਲਮੰਦੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਲਮੰਦੀ ਡਾਲਫਿਨ[11][12][13][14] ਅਤੇ ਵਣਮਾਣਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[15][16]
ਸਰਸਰੀ ਨਿਰੀਖਣ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਪਤਾ ਚਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਥੀ ਦਾ ਕੋਈ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜਾਨਵਰ ਨਹੀਂ ਹੈ,[17] ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੀਹਾਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਸ਼ਾਵਕ ਜਾਂ ਕਮਜੋਰ ਹਾਥੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[18][19] ਹੁਣ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੰਕਟਗ੍ਰਸਤ ਜੀਵ ਹੈ। ਹਾਥੀ ਹੀ ੲਿੱਕ ਅਜਿਹਾ ਜਾਨਵਰ ਹੈ ਜਿਹਡ਼ਾ ਛਲਾਂਗ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਸਕਦਾ। ੲਿੱਕ ਹਾਥੀ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਸੁੰਘ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਥੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਗੰਧ 3000 ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਪਛਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਥੀ ਦੇ ਪਤਾਲੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
| ਹਾਥੀ | |
|---|---|
| |
| ਅਫਰੀਕੀ ਹਾਥੀ (Loxodonta africana) | |
| Scientific classification | |
| Kingdom: | |
| Phylum: | |
| Subphylum: | |
| Class: | |
| Order: | ਪ੍ਰੋਬੋਸ਼ਿਡੀਆ (Proboscidea)
|
| Family: | ਗਰੇ, 1821
|
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ U. Joger and G. Garrido (2001). "Phylogenetic position of Elephas, Loxodonta and Mammuthus, based on molecular evidence". The World of Elephants - International Congress, Rome 2001.
{{cite web}}: Missing or empty|url=(help); Text "pages 544–547" ignored (help) - ↑ http://www.bbc.co.uk/nature/life/Elephantidae
- ↑ Somerville, Keith (2002-09-26). "W African elephants 'separate' species". BBC.
- ↑ Vartanyan, S. L.; Garutt, V. E.; Sher, A. V. (25 March 1993). "Holocene dwarf mammoths from Wrangel Island in the Siberian Arctic" (PDF). Nature. 362 (6418): 337–340. doi:10.1038/362337a0. Archived from the original (PDF) on 14 ਜੁਲਾਈ 2011. Retrieved 9 ਜੁਲਾਈ 2013.
{{cite journal}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) Archived 14 July 2011[Date mismatch] at the Wayback Machine. - ↑ "African Elephant". National Geographic. Archived from the original on 2019-01-07. Retrieved 2007-06-16.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 6.0 6.1 http://www.birds.cornell.edu/brp/elephant/sections/cyclotis/families/babies.html
- ↑ Elephants – Animal Corner
- ↑ Fenykovi, Jose (June 4, 1956). "The Biggest Elephant Ever Killed By Man". USA: CNN. p. 7. Archived from the original on ਅਪ੍ਰੈਲ 2, 2012. Retrieved ਜੁਲਾਈ 9, 2013.
{{cite news}}: Check date values in:|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Animal Bytes: Elephant". San Diego Zoo. Retrieved 2007-06-16.
- ↑ Bate, D.M.A. 1907. On Elephant Remains from Crete, with Description of Elephas creticus sp.n. Proc. zool. Soc. London: 238–250.
- ↑ Jennifer Viegas (2011). "Elephants smart as chimps, dolphins". ABC Science. Retrieved 2011-03-08.
- ↑ Jennifer Viegas (2011). "Elephants Outwit Humans During Intelligence Test". Discovery News. Archived from the original on 2012-11-05. Retrieved 2013-07-09.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) Archived 2011-03-08 at the Wayback Machine. - ↑ "What Makes Dolphins So Smart?". The Ultimate Guide: Dolphins. 1999. Archived from the original on 2012-06-30. Retrieved 2007-10-30.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) Archived 2012-02-15 at the Wayback Machine. - ↑ "Mind, memory and feelings". Friends Of The Elephant.
- ↑ Hart, B.L. (2001). "Cognitive behaviour in Asian elephants: use and modification of branches for fly switching". Animal Behaviour. 62 (5). Academic Press: 839–847. doi:10.1006/anbe.2001.1815. Retrieved 2007-10-30.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help); Unknown parameter|month=ignored (help) - ↑ Scott, David (2007-10-19). "Elephants Really Don't Forget". Daily Express. Retrieved 2007-10-30.
- ↑ Joubert D. 2006. Hunting behaviour of lions (Panthera leo) on elephants (Loxodonta africana) in the Chobe National Park, Botswana. African Journal of Ecology 44:279–281.
- ↑ Loveridge, A. J.; Hunt, J. E.; Murindagomo, F.; Macdonald, D. W. (2006). "Influence of drought on predation of elephant (Loxodonta africana) calves by lions (Panthera leo) in an African wooded savannah". Journal of Zoology. 270 (3): 523–530. doi:10.1111/j.1469-7998.2006.00181.x.
- ↑ "Great Plains". Planet Earth. Episode 7. November 2006.
{{cite episode}}: Unknown parameter|serieslink=ignored (|series-link=suggested) (help)