ਅਲਬਾਨੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ

ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਭਾਸ਼ਾ ਭਾਰਤੀ ਯੂਰਪੀ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਲਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਜਨਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਭਗ ਦਸ ਲੱਖ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੋ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਗਵੇਗੁਇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਤੋਸਕ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗਿਆ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਭੇਦ ਹੈ: ਗਵੇਗੁਈ ਵਿੱਚ ਸਵਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਤੋਸਕ ਵਿੱਚ ਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਯੂਰਪੀ ਰੂਪ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੜਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਰਿਆਪਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਜਿਹਾ: ਤਾਂ (ਦਾਊ - ਅਂਗ੍ਰੇਜੀ ; ਤੂੰ - ਹਿੰਦੀ) ; ਨਾ (ਵੀ - ਅਂਗ੍ਰੇਜੀ, ਅਸੀਂ - ਹਿੰਦੀ) ; ਜੂ (ਯੂ - ਅਂਗ੍ਰੇਜੀ, ਤੂੰ - ਹਿੰਦੀ) ਅਤੇ ਕਰਿਆਪਦੋਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪਵਿਧਾਨ: ਦੋਮ (ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ) ; ਦੋਤੀ (ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ) ; ਦੋਮੀ (ਅਸੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ) ; ਅਤੇ ਦੋਨੀ (ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ)।

ਅਲਬੇਨਿਆਈ
ਉਚਾਰਨ	ਫਰਮਾ:IPA-sq
ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇ	ਅਲਬਾਨੀਆ, ਗ੍ਰੀਸ, ਇਟਲੀ, Kosovo, Montenegro, North Macedonia, ਸਰਬੀਆ and Albanian diaspora
ਨਸਲੀਅਤ	Albanians
ਮੂਲ ਬੁਲਾਰੇ	5.4 million in the Balkans
ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਵਾਰ	Indo-European ਅਲਬੇਨਿਆਈ
ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ:	Proto-Albanian ਅਲਬੇਨਿਆਈ
ਉੱਪ-ਬੋਲੀਆਂ	Gheg Tosk Arbëresh Arvanitika Istrian ਫਰਮਾ:Extinct
ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ	Latin (Albanian alphabet) Albanian Braille
ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ	ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ Albania ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ Kosovo ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ Montenegro[a] ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ North Macedonia[a]
ਮਾਨਤਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਬੋਲੀ	Italy Serbia ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ Croatia ਫਰਮਾ:ਦੇਸ਼ ਸਮੱਗਰੀ Romania
ਰੈਗੂਲੇਟਰ	Officially by the Social Sciences and Albanological Section of the Academy of Sciences of Albania
ਬੋਲੀ ਦਾ ਕੋਡ
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-1	sq
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2	alb (B) sqi (T)
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3	sqi – inclusive code Individual codes: aae – Arbëresh aat – Arvanitika aln – Gheg als – Tosk
ਭਾਸ਼ਾਈਗੋਲਾ	55-AAA-aaa to 55-AAA-ahe (25 varieties)
The dialects of the Albanian language. (The map does not indicate where the language is majority or minority.)

ਇਸ ਦੀ ਸਾਰਾ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਲੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਯੂਰੋਪੀ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮੌਲਕ ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਰੀਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਏ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗਰੀਕ ਵਲੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁੱਝ ਸ਼ਬਦ ਘੁੰਮ ਫੇਰਕੇ (ਅਤੇ ਕਦੇ - ਕਦੇ ਵੇਸ਼ ਬਦਲਕੇ ਵੀ) ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਲਿਪਸੇਤ (ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ) ਸ਼ਬਦ ਸਰਬਿਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਬਿਆ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਗਰੀਕ ਵਲੋਂ ਲਿਆ ਸੀ। ਸਲਾਵਭਾਸ਼ਾਵਾਂਵਲੋਂ ਵੀ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਗਏ ਹਨ। ਕਲਾਸਿਕੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਰੀਕ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਲਬੇਨਿਆ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਪਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਾਤੀਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਵਲੋਂ ਹੀ ਉੱਥੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਅੰਕਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਲਈ ਕਤਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਤ ਲਈ ਕਵਿਦ ਸ਼ਬਦ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੇਸ (ਪੰਜ) ਅਤੇ ਦਹੇਤ (ਦਸ) ਮੂਲ ਭਾਰਤੀ - ਯੂਰੋਪੀ - ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮੀਕਸ (ਦੁੱਧ) ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਵਿੱਚ ਮੀਕ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਭੁਤਵਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਉੱਤੇ ਯਥਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਬਲ ਲਾਤੀਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਪਿਆ, ਪਰ ਪੇਂਡੂ ਜਨਤਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਰਵਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉੱਚਾਰਣ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮੌਲਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਖੰਡਤ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਜਿਸ ਪਹਾੜ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਏਪੀਰਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਮਾਂਟੀਨੀਗਰੋ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਅਦਰਿਆਤੀਕ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੂਰਵਸਥ ਹੈ। ਇਹ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਇਹ ਹੁਣੇ ਤੱਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ 15ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਹੀ ਉਪਲੱਬਧ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ 16ਵੀਆਂ ਅਤੇ 17ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦਾ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਅਲਬੇਨਿਆਈ ਸਾਹਿਤ ਜਿਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਭਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਹੀ ਆਮ ਤੌਰ: ਅਪਰਿਵਰਤੀਤ ਰੂਪ ਹੈ।

{{{1}}}