ਆਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਸਵਾਮੀ
ਆਨੰਦ ਕੇਂਟਿਸ਼ ਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ (ਤਮਿਲ਼: ஆனந்த குமாரசுவாமி, Ānanda Kentiś Kumāraswāmī) (22 ਅਗਸਤ 1877 − 9 ਸਤੰਬਰ 1947) ਸਿਰੀ ਲੰਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਫ਼ਲਸਫ਼ੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕ ਸਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਆਗੂ ਇਤਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ, ਖਾਸਕਰ ਕਲਾ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਵਾਦ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਸਨ।[1] ਉਸ ਨੂੰ "ਪੱਛਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।"[2]
ਆਨੰਦ ਕੇਂਟਿਸ਼ ਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ | |
|---|---|
 ਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ 1916, ਫੋਟੋ ਐਲਵਿਨ ਲੈਂਗਡੋਬਰਨ]] | |
| ਜਨਮ | 22 ਅਗਸਤ 1877 |
| ਮੌਤ | 9 ਸਤੰਬਰ 1947 (ਉਮਰ 70) ਨੀਧਮ, ਮੈਸਾਚਿਊਸਟਸ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਸ਼ਰੀ ਲੰਕਾਈ ਅਮਰੀਕੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਤੱਤਵਿਗਿਆਨੀ, ਇਤਹਾਸਕਾਰr, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ |
ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ
ਸੋਧੋਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕੋਲੁਪਿਤਿਆ, ਕੋਲੰਬੋ (ਸ਼ਰੀਲੰਕਾ) ਵਿੱਚ 22 ਅਗਸਤ 1877 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰ ਮੁਤੁ ਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ ਪ੍ਰਥਨ ਹਿੰਦੂ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ 1863 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਬੈਰਿਸਟਰੀ ਕੋਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਪਾਲੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਸ ਅਲਿਜਾਬੇਥ ਕਲੇ ਨਾਮਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਔਰਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ। ਆਨੰਦ ਕੁਮਾਰਸਵਾਮੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਨੰਦ ਕੇਵਲ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਮਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ। 12 ਸਾਲ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਾਇਕਲਿਫ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। 1900 ਵਿੱਚ ਲੰਦਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਭੂਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਨਸਪਤੀਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ੇ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਬੀਐੱਸਸੀ (ਆਨਰਸ) ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਲੰਦਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਫੈਲੋ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸ਼ਿਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਮਿਨਰਾਲਾਜਿਕਲ ਸਰਵੇ ਦੇ ਨਿਦੇਸ਼ਕ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ। ਖੋਜ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਭ੍ਰਮਣ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਅਤ ਇਸ ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਿਲਪੀ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਨੇ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਘੁੰਮਦੇ ਘੁੰਮਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਾਹ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਪੈ ਗਿਆ। 1911 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਸਾਇਟੀ’ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। 1917 ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਸ ਪਦ ਉੱਤੇ ਰਹੇ। ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਕਲਚਰ ਸੈਂਟਰ’ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਸੋਧੋਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਸੋਧੋ- ਆਰਟ ਐਂਡ ਸਵਦੇਸ਼ੀ
- ਦ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਕਰਾਫਟਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਐਂਡ ਸੀਲੋਨ
- ਮਿਥਸ ਆਫ ਹਿੰਦੂਜ ਐਂਡ ਬੁੱਧਿਸਟ
- ਬੁੱਧ ਐਂਡ ਦ ਗਾਸਪੇਲ ਆਫ ਬੁੱਧਿਜਮ
- ਇੰਟਰੋਡਕਸ਼ਨ ਟੂ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਟ
- ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਐਂਡ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟ
- ਏ ਨਿਊ ਅਪ੍ਰੋਚ ਟੂ ਵੇਦਾਜ
- ਲਿਵਿੰਗ ਥਾਟਸ ਆਫ ਗੌਤਮਾ ਦ ਬੁੱਧਾ
ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ
ਸੋਧੋਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਗਰੰਥ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ।
- ਲੇਜ਼ਾਰ ਏ ਮਾਤਿਏ ਦ ਲੀਂਦ ਏ ਦ ਸਿਲਾਨ
- ਪੂਰ ਕੋਂਪ੍ਰਾਂਦ ਲਾਰ ਈਨਦੂ
- ਲੇ ਮਿਨਿਯਾਤੂਰ ਓਰਿਯਾਤਾਲ ਦ ਲਾ ਕਲੇਕਸੀ ਓ ਗੁਲੂਬੇ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Murray Fowler, "In Memoriam: Ananda Kentish Coomaraswamy", Artibus Asiae, Vol. 10, No. 3 (1947), pp. 241-244
- ↑ MFA: South Asian Art. Archived from the original