ਉਪ-ਤੂਫਾਨ
ਇੱਕ ਉਪ-ਤੂਫਾਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਗਨੇਟੋਸਫੇਅਰਿਕ ਸਬਸਟੋਰਮ ਜਾਂ ਔਰੋਰਲ ਸਬਸਟੋਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੈਗਨੇਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਗੜਬੜ ਹੈ ਜੋ ਮੈਗਨੇਟੋਸਫੀਅਰ ਦੀ " ਪੂਛ " ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਟੀਕੇ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਉਪ-ਤੂਫਾਨ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਚਮਕਦਾਰ ਅਤੇ ਔਰੋਰਲ ਆਰਕਸ ਦੀ ਵਧਦੀ ਗਤੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪ-ਤੂਫਾਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕ੍ਰਿਸਟੀਅਨ ਬਰਕਲੈਂਡ[1] ਦੁਆਰਾ ਗੁਣਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਧਰੁਵੀ ਮੁਢਲੇ ਤੂਫਾਨ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਸਿਡਨੀ ਚੈਪਮੈਨ ਨੇ 1960 ਦੇ ਬਾਰੇ ਸਬਸਟੋਰਮ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜੋ ਹੁਣ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਸਬਤੂਫਾਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਰੋਰਾ ਦੀ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1964[2][3] ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਿਯੂਨ-ਇਚੀ ਅਕਾਸੋਫੂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਪ-ਤੂਫਾਨ[4] ਭੂ-ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ, ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਵੇਖਣਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਬਾਹਰੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਇਨ ਇੰਜੈਕਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਦੌਰਾਨ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਾਰ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਉਪ-ਤੂਫਾਨ, ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਰੁਵੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਇੰਜੈਕਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ - ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭੂ-ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਪ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਧੇਰੇ ਤੀਬਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵਾਪਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਉਪ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਦੇ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭੂ-ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਦੇਖੇ ਗਏ ਚੁੰਬਕੀ ਗੜਬੜ ਦਾ ਸਰੋਤ ਰਿੰਗ ਕਰੰਟ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਪ-ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਦੇਖੇ ਗਏ ਚੁੰਬਕੀ ਗੜਬੜ ਦੇ ਸਰੋਤ ਉੱਚ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਕਰੰਟ ਹਨ।[5]
ਉਪ-ਤੂਫਾਨ 1000 ਟੈਸਲਾ [ਯੂਨਿਟ]ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਤੱਕ ਔਰੋਰਲ ਜ਼ੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਲਗਭਗ 2%। ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਭੂ-ਸਮਕਾਲੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਉਪ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੌਰਾਨ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਮ ਤਾਕਤ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਪ-ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੰਕੇਤ ਧਰੁਵੀ ਅਰੋਰਾ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੈ।[5] ਉਪ-ਤੂਫਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਵਿਕਾਸ ਪੜਾਅ, ਵਿਸਥਾਰ ਪੜਾਅ, ਅਤੇ ਰਿਕਵਰੀ ਪੜਾਅ।[6]
2012 ਵਿੱਚ, ਥੈਮਿਸ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਹੇ ਉਪ-ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ, ਵਿਸ਼ਾਲ ਚੁੰਬਕੀ ਰੱਸਿਆਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਧਮਾਕੇ ਦੇਖੇ।[7]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Birkeland, Kristian (1908 (section 1), 1913 (section 2)). The Norwegian Aurora Polaris Expedition 1902-1903. New York and Christiania (now Oslo): H. Aschehoug & Co.
{{cite book}}: Check date values in:|date=(help) out-of-print, full text online - ↑ Sarris, T.; Li, X. (30 March 2005). "Evolution of the dispersionless injection boundary associated with substorms" (PDF). Annales Geophysicae. 23 (3): 877–884. Bibcode:2005AnGeo..23..877S. doi:10.5194/angeo-23-877-2005. Archived from the original (PDF) on 27 ਜਨਵਰੀ 2022. Retrieved 19 ਮਈ 2022.
{{cite journal}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Akasofu, S.-I. (April 1964). "The development of the auroral substorm". Planetary and Space Science. 12 (4): 273–282. Bibcode:1964P&SS...12..273A. doi:10.1016/0032-0633(64)90151-5.
- ↑ Potemra, T. (1991). Magnetospheric Substorms. Washington, D.C.: Am. Geophysical Union. p. 488. ISBN 0-87590-030-5.
- ↑ 5.0 5.1 Stern, David P.; Peredo, Mauricio (25 November 2001). "Substorms". Retrieved 21 March 2010.
- ↑ "Substorm". Southwest Research Institute. Archived from the original on 2 ਮਾਰਚ 2010. Retrieved 24 March 2010.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ NASA Spacecraft Make New Discoveries About Northern Lights http://www.nasa.gov/mission_pages/themis/auroras/northern_lights.html Archived 2022-06-28 at the Wayback Machine.