ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ
ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ (25 ਮਾਰਚ 1920 – 11 ਅਗਸਤ 2000) ਇੱਕ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਬਾਬੂ ਭਾਈ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਲ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ[1] ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਰੇਡੀਓ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਰੇਡੀਓ ਨੂੰ ਸੀਕ੍ਰੇਟ ਕਾਂਗਰਸ ਰੇਡੀਓ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ[2], 1942 ਦੇ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸੀ।[1] 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ, ਗਣਰਾਜ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 25 ਮਾਰਚ 1920 |
| ਮੌਤ | 11 ਅਗਸਤ 2000 (ਉਮਰ 80) |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਾਰਕੁੰਨ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾਰਕੁੰਨ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ |
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਊਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਮਾਰਚ, 1920 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਸਾਰਸ, ਸੂਰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।[2][3] ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੇਵਲ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ (ਗਾਂਧੀ ਦੇ) ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵੇਖਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਕੈਂਪ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[4]
1928 ਵਿੱਚ, ਅੱਠ ਸਾਲਾ ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ "ਸਾਈਮਨ ਗੋ ਬੈਕ" ਨਾਅਰਾ ਲਗਾਇਆ।[2] ਉਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੱਚੇ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪਿਕਟਿੰਗ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਨਾਲ ਡਿੱਗ ਗਈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ, ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ (ਕੇਸਰੀ, ਚਿੱਟਾ ਅਤੇ ਹਰਾ) ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਭੇਜਣ ਦਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਿਆ। ਝੰਡੇ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਗਏ, ਬੱਚੇ ਮੁੜ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ: "ਪੁਲਸੀਓ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਟਿਕਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਸਕਦੇ।
ਊਸ਼ਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਜੱਜ ਸਨ।[3] ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੀ ਊਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੱਟ ਗਈਆਂ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ 1930 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਸਨ। 1932 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਊਸ਼ਾ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬੰਬਈ ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਰਗਰਮ ਰੱਖਣਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੁਪਤ ਬੁਲੇਟਿਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੰਡੀਆਂ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚਾਏ ਸਨ।
ਉਸ਼ਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਹੇਠ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣੀ। ਉਸਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਪਾਰਟਨ, ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਬਣਾਈ, ਕੇਵਲ ਖੱਦਰ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਐਸ਼ੋ ਅਰਾਮੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੀ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਤੇ, ਉਹ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉੱਘੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ।[5]
ਊਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ੁਰਆਤੀ ਸਕੂਲ ਖੇੜਾ ਅਤੇ ਭਾਰੂਚ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਇੱਕ ਔਸਤ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ। 1935 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 25 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਲਸਨ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਵਿੱਖੇ, ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ 1939 ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਨੰਬਰਾਂ ਨਾਲ ਫਿਲਾਸਫੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।[6]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 https://www.gktoday.in/gk/role-of-usha-mehta-in-freedom-struggle/
- ↑ 2.0 2.1 2.2 https://www.inuth.com/india/dr-usha-mehta-the-freedom-fighter-who-helped-set-up-a-secret-radio-station-for-the-inc/
- ↑ 3.0 3.1 "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 26 ਨਵੰਬਰ 2022. Retrieved 1 ਮਈ 2018.
- ↑ http://www.indiastudychannel.com/forum/86023-Who-Usha-Mehta.aspx
- ↑ https://www.theguardian.com/news/2000/aug/25/guardianobituaries
- ↑ https://www.indianetzone.com/70/usha_mehta.htm
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋਹੋਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
ਸੋਧੋ- India’s 50 Most Illustrious Women (ISBN 81-88086-19-381-88086-19-3) by Indra Gupta
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- ਡਾ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ Archived 30 June 2007[Date mismatch] at the Wayback Machine.