ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ
18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਮੈਰੀ ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ (1792) ਬਾਰੇ ਸਖ਼ਤ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ, ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਸੋਚਦੇ ਸੀ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਦਵੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦਿਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕੇਵਲ ਪਤਨੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਲਈ "ਸਾਥੀ" ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਜਾਂ ਸੰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।
ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੂੰ ਚਾਰਲਸ ਮੌਰਿਸ ਡੀ ਤਲੇਹੋਂ-ਪੇਰੀਗੋਰਡ ਦੀ 1791 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਫ੍ਰੈਂਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਔਰਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ' ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਘਰੇਲੂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ; ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੇ ਜਿਨਸੀ ਦੂਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਆਪਕ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਜਾਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੇ ਆਪਣੀ ਟਿੱਪਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੇ ਔਰਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਹੈ; ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਲਿਖਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਰ ਗਈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਜੀਵਨ ਦੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੈਤਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਜਿਨਸੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਉਸਦੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਬਿਆਨ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵੋਲਸਟੌਨਕ੍ਰਾਫਟ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਵਕਤ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ ਉਸਦੇ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁਣ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਗਾਲੀਗਲੋਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਲੀਅਮ ਗੌਡਵਿਨ 'ਦ ਮੈਮੋਇਰਜ਼ ਆਫ਼ ਦੀ ਆਊਥਰ ਆਫ ਏ ਵਿੰਡੀਕੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਦੀ ਰਾਈਟਸ ਆਫ਼ ਵਿਮੈਨ' (1798) ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1792 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "ਸ਼ਾਇਦ [ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਦੀ] ਸਦੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੌਲਿਕ ਕਿਤਾਬ" ਕਿਹਾ ਹੈ। [1]
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ
ਸੋਧੋ
ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਉਥਲ ਪੁਥਲ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਬਹਿਸਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਬੇਕਿਰਕ ਪੈਂਫਲਟ ਯੁੱਧ ਵਿਚ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿਵਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਚਰਚ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਤਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁੱਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਉਠਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਵੋਲਸਟੋਨਕਰਾਫਟ ਨੇ 1790 ਵਿੱਚ ਐਡਮੰਡ ਬੱਰੇ ਦੀ 'ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨਜ਼ ਆਨ ਦ ਰਵੋਲਿਊਸ਼ਨ ਇਨ ਫਰਾਂਸ' (1790) ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ 'ਅ ਵਿੰਡੀਕੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਰਾਈਟਸ ਆਫ ਵਿਮੈਨ' ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। [2] ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਰਕੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਨਕਲਾਬ ਨੂੰ 1688 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਬਰਕ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਸਹੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੁਲਣਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿਵਲ ਯੁੱਧ (1642-1651) ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1649 ਵਿੱਚ ਚਾਰਲਸ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਿੰਸਕ ਢੰਗ ਉਲਟਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ। ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਭਿਅਤਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ; ਇਸ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਚੁਣੌਤੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ—ਨਤੀਜਾ ਅਰਾਜਕਤਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਬਰਕ ਦੀਆਂ ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਵੋਲਸਟੌਨਕ੍ਰਾਫ਼ਟ ਦੀ ਰਾਈਟਸ ਆਫ ਵਿਮੈਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਦਲੀਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਪਰੰਪਰਾ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ; ਉਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜਾਇਜ਼ ਹਨ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਸੰਦ ਹਨ। [3]
ਲਿਖਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ
ਸੋਧੋ