ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ
ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ ਮੈਥਿਮਾ (1929-2007) ਨੇਪਾਲੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਗੀਤਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 'ਕੁੱਕੂ ਪੰਛੀ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਲੇਖ ਨੇਪਾਲੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਕੋਇਲੀ' ਦੇ ਅਰਥ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੁੱਕੂ ਪੰਛੀ ਦੇ ਵਰਣਨ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਰੀਲੀ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਸ ਨੇ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ, ਸਿੰਘ ਸੁਮਸ਼ੇਰ ਜੇ.ਬੀ.ਆਰ. ਦੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਕੋਇਲੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਇਲੀ ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਸਿੰਘਾ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੀ ਤੇ ਨੱਚਦੀ ਸੀ। ਸਾਲ 2007 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਗਾਇਕਾ ਬਣ ਗਈ। ਉਹ ਨੇਪਾਲੀ ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕਾ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਦੇ ਗੀਤ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।[1][2]
ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਸਤੰਬਰ 1929 ਚਿਸਾਪਾਨੀ ਗੜ੍ਹੀ, ਮਾਕਵਾਨਪੁਰ, ਨੇਪਾਲ |
| ਮੌਤ | 2007 ਕਾਠਮਾਂਡੂ, ਨੇਪਾਲ |
ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ਰਾਧਾ ਬਸੰਤ ਸੀ, ਜੋ ਨੀਲਮ ਬਸੰਤ ਅਤੇ ਚਿਸਪਾਨੀ ਗੜੀ ਵਿੱਚ ਰਾਮਬਹਾਦੁਰ ਬਸੰਤ, ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਧਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੋਟੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪੈਂਟਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸੇ ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਠਮੰਡੂ ਦੇ ਮੱਖਣ ਟੋਲ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ (ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੈਣ) ਨਾਲ ਕਾਠਮਾਂਡੂ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ। ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਹ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਸਿੰਘ ਸੁਮਸ਼ੇਰ ਜੇ.ਬੀ.ਆਰ. ਦੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਇਲੀ ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[3]
ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਅਵਾਰਡ
ਸੋਧੋਉਹ [ਸਿੰਘਾ ਦਰਬਾਰ] ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੀ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਸਾਲ 2007 ਦੇ ਲਗਭਗ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਗਾਇਕਾ ਬਣ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। "ਸੰਸਾਰਕੋ ਝਮੇਲਾ ਲਗਦਾਚਾ ਕਿਆ ਯੋ ਮੇਲਾ" 1950 ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ 4,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਉਸ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਨੇਪਾਲ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸੁਭਾ ਰਾਏਭੀਸੇਕ ਪਦਕ, ਗੋਰਖਾ ਦੱਖਣ ਬਾਹੂ ਵੀ, ਚਿੰਨਲਤਾ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮੈਥੇਮਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲ ਅਤੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ "ਜਾਹੀ ਰਾ ਜੂਹੀ ਫੂਲ ਮਾਲਾ ਗਾਂਸੀ ਦੁਵੈਲੇ ਲੌਂਲਾ" ਅਤੇ "ਜਿੰਦਗੀ ਭਰੀ ਨਛੁੱਟੀਨੇ ਗਰੀ ਸੈਨੋ ਜੁਦਾਉਨਲਾ" ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਣੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।[4]
ਕੋਇਲੀ ਦੇਵੀ ਮੈਥੇਮਾ ਦੀ ਮੌਤ 21 ਦਸੰਬਰ 2007 ਨੂੰ ਕਾਠਮਾਡੂ ਵਿੱਚ 78, ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[5]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Personality Of the Week: Koili Devi Mathema". Nepali Radio Texas. 18 January 2012. Retrieved 11 December 2016.
- ↑ "Singing legend Koili Devi dies at 78". The Himalayan. 22 December 2007. Retrieved 11 December 2016.
- ↑ "Koili Devi, singer with the cuckoo voice". Archived from the original on 6 ਦਸੰਬਰ 2018. Retrieved 6 December 2018.
- ↑ "Singing legend Koili Devi dies at 78". The Himalayan Times. 21 December 2007. Retrieved 6 December 2018.
- ↑ "Singing legend Koili Devi dies at 78". The Himalayan. 22 December 2007. Retrieved 11 December 2016."Singing legend Koili Devi dies at 78". The Himalayan. 22 December 2007. Retrieved 11 December 2016.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- ਕੋਲੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਗਾਣੇ * ਕੋਲੀਦੇਵੀ ਦੇ ਗਾਣੇ, ਭੋ ਮਾਂ ਤਾ ਆਉਨਾ ਪੌਦੀਨਾ