ਆਗਰਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਆਗਰਾ [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਤਹਸੀਲ ਹੈ । ਹੈ।[[ਤਾਜਮਹਲ ਆਗਰਾ]] ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ [[ਜਮੁਨਾ]] [[ਨਦੀ]] ਦੇ ਕੰਢੇ ਬਸਿਆ ਹੈ । ਆਗਰਾਹੈ।ਆਗਰਾ ੨੭ . ੧੮° ਜਵਾਬਉੱਤਰ ੭੮ . ੦੨° ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਜਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਤਟ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ।ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰ - ਤਲ ਤੋਂ ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ ਕਰੀਬ ੧੭੧ ਮੀਟਰ ( ੫੬੧ ਫੀਟ ) ਹੈ । ਇਹਦੇਹੈ।ਇਹਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਮਥੁਰਾ , ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਧੌਲਪੁਰ , ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਫਿਰੋਜਾਬਾਦ , ਸ਼ਿਕੋਹਾਬਾਦ ,ਦੱਖਣਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਫਤੇਹਾਬਾਦ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਭਰਤਪੁਰ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਆਗਰਾਹੈ।ਆਗਰਾ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਆਗਰਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਨਗਰ ਹੈ , ਜਿਸਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਇਹਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਸਮੇਟੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਉਂਜਹਨ।ਉਂਜ ਤਾਂ ਆਗਰਾ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਸਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਹਿਰਿਸ਼ੀ ਅੰਗਿਰਾ ਨਾਲ ਹੈ ਜੋ ੧੦੦੦ ਵਰਸ਼ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਹੋਏ ਸਨ । ਸਨ।[[ਇਤਹਾਸ]] ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਜਿਕਰ ਆਗਰਾ ਦਾ [[ਮਹਾਂਭਾਰਤ]] ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਅਗਰਬਾਣ ਜਾਂ ਅਗਰਵਨ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਕਹਿੰਦੇਸੀ।ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨਗਰ ਆਇਗਰਹ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਤੌਲਮੀਸੀ।ਤੌਲਮੀ ਪਹਿਲਾ ਗਿਆਤ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹੇ ਇਸਨੂੰ ਆਗਰਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ।<br />

ਆਗਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਕੰਦਰ ਲੋਦੀ ਨੇ ਸੰਨ 1506 ਈ.ਵਿੱਚ ਬਸਾਇਆ ਸੀ । ਆਗਰਾਸੀ।ਆਗਰਾ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਚਹੇਤੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ । ਆਗਰਾਸੀ।ਆਗਰਾ ੧੫੨੬ ਤੋਂ ੧੬੫੮ ਤੱਕ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਿਹਾ । ਅੱਜਰਿਹਾ।ਅੱਜ ਵੀ ਆਗਰਾ ਮੁਗਲਕਾਲੀਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਜਿਵੇਂ - ਤਾਜ ਮਹਲ , ਲਾਲ ਕਿਲਾ , ਫਤੇਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ ਆਦਿ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਰਗਾਹਹੈ । ਇਹਸੈਰਗਾਹਹੈ।ਇਹ ਤਿੰਨਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਯੂਨੇਸਕੋ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਬਾਬਰਹਨ।ਬਾਬਰ ( ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਜਨਕ ) ਨੇ ਇੱਥੇ ਚੁਕੋਰ ( ਆਇਤਾਕਾਰ ਅਤੇ ਵਰਗਾਕਾਰ ) ਬਾਗ਼ਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਾਇਆ । ਕਰਾਇਆ।<br />

ਸੰਨ ੨੦੦੧ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , ਆਗਰਾ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ੧ , ੨੫੯ , ੯੭੯ ਹੈ । ਆਗਰਾਹੈ।ਆਗਰਾ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ੫੩ % ਪੁਰਖ ਅਤੇ ੪੭ % ਔਰਤਾਂ ਹਨ । ਇੱਥੇਹਨ।ਇੱਥੇ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ੬੫ % ਹੈ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ੭੬ % ਪੁਰਖ ਅਤੇ ੫੩ % ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰ ਹਨ । ਇਹਹਨ।ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ੫੯ . ੫ % ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੈ । ਆਗਰਾਹੈ।ਆਗਰਾ ਦੀ ੧੧ % ਜਨਸੰਖਿਆ ੬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਆਗਰੇ ਦਾ ਤਾਜਮਹਲ , ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਬੇਗਮ ਮੁਮਤਾਜ ਮਹਲ ਦਾ ਮਕਬਰਾ , ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ੭ ਅਜੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਦੀ ਤਿੰਨ ਸੰਸਾਰ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਧਰੋਹਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਹੋਰਹੈ।ਹੋਰ ਦੋ ਧਰੋਹਰਾਂਆਗਰਾ ਕਿਲਾ ਅਤੇ ਫਤੇਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ ਹਨ । ਹਨ।<br />

ਇਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ1653 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਹਸੀ।ਇਹ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਗਮ ਮੁਮਤਾਜ ਮਹਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ । ਪੂਰੇਸੀ।ਪੂਰੇ ਚਿੱਟਾ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਵਿੱਚ ਤਰਾਸ਼ਿਆ ਹੋਇਆ , ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਵੀ ਅਤਿ ਉੱਤਮ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ । ਪੂਰਨਹੈ।ਪੂਰਨ ਸਮਮਿਤੀ ਸਮਾਰਕ ਦੇ ਬਨਣ ਵਿੱਚ ਬਾਈ ਸਾਲ ਲੱਗੇ ( ੧੬੩੦ -੧੬੫੨ ) , ਅਤੇ ਵੀਹ ਹਜਾਰ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਅਥਕ ਮਿਹਨਤ ਵੀ । ਇਹਵੀ।ਇਹ ਮੁਗਲ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਚਾਰ ਬਾਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਫਾਰਸੀਹੈ।ਫਾਰਸੀ ਵਾਸਤੁਕਾਰ ਉਸਤਾਦ ਈਸਾ ਖਾਂ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਜਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ । ਇਸਨੂੰਗਿਆ।ਇਸਨੂੰ ਮ੍ਰਗਤ੍ਰਸ਼ਣਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਗਰੇ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਲੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਜਿੱਥੋਂ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ , ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਔਰੰਗਜੇਬ ਦੁਆਰਾ ਕੈਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਵੇਖਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਇਹਸੀ।ਇਹ ਸਮਮਿਤੀ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਨਮੂਨਾ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਕੁੱਝ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਦੇਖਣ ਉੱਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਤੈਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸਦੇਹੈ।ਇਸਦੇ ਮੁੱਖ ਦਵਾਰ ਉੱਤੇ ਕੁਰਆਨ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ ਖੁਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਉਸਦੇਹਨ।ਉਸਦੇ ਉੱਤੇ ਸਬੱਬ ਛੋਟੇ ਗੁੰਬਦ ਹਨ , ਜੋ ਕਿ ਇਸਦੇ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ । ਤਾਜਹਨ।ਤਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਾਲਬਲੁਆ ਪੱਥਰ ਦੇ ਚਬੂਤਰੇ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਚਿੱਟਾ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਦੇ ਚਬੂਤਰੇ ਉੱਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਤਾਜਹੈ।ਤਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸੁੰਦਰਤਾ , ਇਸਦੇ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਉੱਚੇ ਮਹਾਨ ਗੁੰਬਦ ਵਿੱਚ ਵੱਸੀ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ 60 ਫੁਟ ਵਿਆਸ ਦਾ , 80 ਫੁਟ ਉੱਚਾ ਹੈ । ਇਸਦੇਹੈ।ਇਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੀ ਮੁਮਤਾਜ ਦੀ ਕਬਰ ਹੈ । ਇਸਦੇਹੈ।ਇਸਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਕਬਰ ਹੈ । ਅੰਦਰੂਨੀਹੈ।ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਤਨਾਂ ਅਤੇ ਵਡਮੁੱਲਾ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹੈ । ਖੁੱਲਣਹੈ।ਖੁੱਲਣ ਦਾ ਸਮਾਂ : ੬ ਪ੍ਰਭਾਤ ਤੋਂ ੭ : ੩੦ ਸ਼ਾਮ : ( ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਬੰਦ ) <br />

ਆਗਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ ਹੈ ਆਗਰਾ ਦਾ ਕਿਲਾ । ਇਹਕਿਲਾ।ਇਹ ਆਗਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਸਾਰੀ ਹੈ , ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਚੁੱਕੀ ਖੜੀ ਹੈ । ਇਸਨੂੰਹੈ।ਇਸਨੂੰ ਕਦੇ ਕਭਾਰ ਲਾਲ ਕਿਲਾ ਭੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਅਕਬਰ ਦੁਆਰਾ 1565 ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਬਾਅਦਸੀ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦਾ ਪੁਨਰੋੱਧਾਰ ਲਾਲ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ , ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ । ਇੱਥੇਗਿਆ।ਇੱਥੇ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਅਤੇ ਪੀਟਰਾ ਡਿਊਰਾ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਦਾ ਕਮਹੀਨ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਇਸਗਿਆ।ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀ ਮਸਜਦ , ਦੀਵਾਨ - ਏ - ਆਮ , ਦੀਵਾਨ - ਏ - ਖਾਸ , ਜਹਾਂਗੀਰ ਮਹਲ , ਖਾਸ ਮਹਲ , ਸੀਸ ਮਹਲ ਅਤੇ ਮੁਸੰਮਨ ਗੁੰਬਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਹਨ।<br />

ਮਹਾਨ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ 1565 ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੋਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਸਾਰੀ ਕਾਰਜ ਚੱਲਦੇ ਰਹੇ । ਇਸਰਹੇ।ਇਸ ਕਿਲੇ ਦੇ ਵਰਜਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਲੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸਵਰਗ ਵਰਗਾ ਸਥਾਨ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਕਿਲਾ ਅਰਧ - ਚੰਦਰਾਕਾਰ ਹੈ , ਜੋ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਚਪਟਾ ਹੈ , ਕੋਲ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਦੀਵਾਰ ਨਦੀ ਦੇ ਵੱਲ ਵਾਲੀ ਹੈ । ਇਸਦੀਹੈ।ਇਸਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮੰਡਲ ਹੈ 2 . 4 ਕਿੱਲੋ ਮੀਟਰ , ਜੋ ਦੋਹਰੇ ਪਰਕੋਟੇ ਵਾਲੀ ਕਿਲੇਨੁਮਾ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਹੈ । ਇਸਹੈ।ਇਸ ਦੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬੁਰਜੀਆਂ ਹਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਛਤਰੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ । ਇਸਹਨ।ਇਸ ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ 9 ਮੀਟਰ ਚੌੜੀ ਅਤੇ 10 ਮੀਟਰ ਡੂੰਘੀ ਖਾਈ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਇੱਥੇ 1666 ਵਿੱਚ ਪੁਰੰਦਰ ਸੁਲਾਹ ਹੇਤੁ ਆਏ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੜੀ ਮੂਰਤੀ ਇੱਥੇ ਸਥਾਪਤ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਕਿਲਾ ਮੁਗਲ ਰਾਜਗੀਰੀ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ । ਇੱਥੇਹੈ।ਇੱਥੇ ਦਿਸਦਾ ਹੈ , ਕਿਵੇਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਦੁਰਗ ਸ਼ੈਲੀ ਦੱਖਣ ਤੋਂ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸੀ । ਦੱਖਣਸੀ।ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁਰਗ ਹਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸਾਗਰ ਤਟ ਉੱਤੇ ਹਨ । ਹਨ।<br />

ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਨੇ ਫਤੇਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ ਬਸਾਈ , ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਉੱਥੇ ਮੁੰਤਕਿਲ ਕੀਤੀ । ਇਹਕੀਤੀ।ਇਹ ਆਗਰਾ ਵਲੋਂ 35 ਕਿ . ਮੀ . ਦੂਰ ਹੈ । ਇੱਥੇਹੈ।ਇੱਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਬਣਵਾਈਆਂ । ਬਾਅਦਬਣਵਾਈਆਂ।ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਚਲਦੇ , ਵਾਪਸ ਆਗਰਾ ਪਰਤੇ । ਇੱਥੇਪਰਤੇ।ਇੱਥੇ ਵੀ ਬੁਲੰਦ ਦਰਵਾਜਾ , ਇੱਕ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ ਹੈ । ਬੁਲੰਦਹੈ।ਬੁਲੰਦ ਦਰਵਾਜਾ ਜਾਂ ਉਦਾੱਤ ਪਰਵੇਸ਼ ਦਵਾਰ ਮਹਾਨ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ , ਬੁਲੰਦ ਦਰਵਾਜਾ 52 ਕਦਮ ਵਲੋਂ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਹੈ . ਬੁਲੰਦ ਦਰਵਾਜਾ 53 . 63 ਮੀਟਰ ਉੱਚੇ ਅਤੇ 35 ਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਹੈ . ਇਹ ਲਾਲ ਅਤੇ ਚਮਕੀਲੇ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ , ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਸਫੇਦ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੁਆਰਾ ਸਜਾਇਆ। ਬੁਲੰਦਸਜਾਇਆ।ਬੁਲੰਦ ਦਰਵਾਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਅਕਬਰ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਝ ਦਾ ਘੇਰਾ ਦਰਸ਼ਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਸੰਮ੍ਰਿਾਗਿਅੀ ਨੂਰਜਹਾਂ ਨੇ ਏਤਮਾਦੁੱਦੌਲਾ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ । ਇਹਸੀ।ਇਹ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਗਿਆਸ - ਉਦ - ਦੀਨ ਬੇਗ , ਜੋ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਸਨ , ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਮੁਗਲਸੀ।ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੇ ਹੋਰ ਮਕਬਰਿਆਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਛੋਟਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ , ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦਾਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੇਹੈ।ਇੱਥੇ ਦੇ ਬਾਗ , ਪੀਟਰਾ ਡਿਊਰਾ ਪੱਚੀਕਰੀ , ਅਤੇ ਕਈ ਘਟਕ ਤਾਜਮਹਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਹਨ।<br />

ਜਾਮਾ ਮਸਜਦ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਸਜਦ ਹੈ , ਜੋ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਪੁਤਰੀ , ਸ਼ਾਹਜਾਦੀ ਜਹਾਂਆਰਾ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਹੈ । ਇਸਦਾਹੈ।ਇਸਦਾ ਉਸਾਰੀ ੧੬੪੮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ , ਅਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਮੀਨਾਰ ਰਹਿਤ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। <br />

ਚੀਨੀ ਦਾ ਰੋਜਾ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ , ਅੱਲਾਮਾ ਅਫਜਲ ਖਾਨ ਸ਼ਕਰਉੱਲਾ ਸ਼ਿਰਾਜ , ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਰਸੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਚਮਕੀਲੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ਲਈ ਦਰਸ਼ਨੀ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਮੁਗ਼ਲ ਫੁਲਵਾੜੀ , ਰਾਮਬਾਗ , ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕ ਬਾਬਰ ਨੇ ਸੰਨ ੧੫੨੮ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ । ਇਹਸੀ।ਇਹ ਫੁਲਵਾੜੀ ਤਾਜਮਹਲ ਤੋਂ ੨ . ੩੪ ਕਿਮੀ . ਦੂਰ ਉਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਸਵਾਮੀ ਬਾਗ ਸਮਾਧੀ ਹੁਜੂਰ ਸਵਾਮੀ ਮਹਾਰਾਜ ( ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਿਵ ਦਯਾਲ ਸਿੰਘ ਸੇਠ ) ਦਾ ਸਮਾਰਕ / ਸਮਾਧੀ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਨਗਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੈ , ਜਿਸੇ ਸਵਾਮੀ ਬਾਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹਹਨ।ਉਹ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਮਤ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਲਈ ਪਵਿਤਰ ਹੈ । ਇਸਦਾਹੈ।ਇਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ੧੯੦੮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ , ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ , ਕਿ ਇਹ ਕਦੇ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸਹੋਵੇਗਾ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚਿੱਟਾ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਨਾਲਹੈ।ਨਾਲ ਹੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬੇਲਬੂਟਿਆਂ ਲਈ ਰੰਗੀਨ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਰੰਗੀਨ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬੇਲ ਬੂਟੇ ਇੱਕਦਮ ਜੀਵੰਤ ਲੱਗਦੇ ਹਨ । ਇਹਹਨ।ਇਹ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਦਿਖਦੇ । ਪੂਰਣਦਿਖਦੇ।ਪੂਰਣ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਇਸ ਸਮਾਧੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨੱਕਾਸ਼ੀਕ੍ਰਿਤ ਗੁੰਬਦ ਸਿਖਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹਾਦਵਾਰ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸਨੂੰਹੋਵੇਗਾ।ਇਸਨੂੰ ਕਦੇ ਕਭਾਰ ਦੂਜਾ ਤਾਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਆਗਰਾ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ੧੩ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ , ਸਿਕੰਦਰਾ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ । ਇਹਹੈ।ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਉਸਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੀ ਪੂਰਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਂਦਾ ਹੈ । ਸੁੰਦਰਹੈ।ਸੁੰਦਰ ਵ੍ਰੱਤਖੰਡ ਦੇ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ , ਲਾਲ ਰੇਤਲੇ - ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਨਿਰਮਿਤ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਕਬਰਾ ਹਰੀ ਭਰੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਅਕਬਰਹੈ।ਅਕਬਰ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਕਬਰੇ ਦੀ ਰੁਪਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਚੋਣ ਵੀ ਉਸਨੇ ਆਪ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਆਪਣੇਸੀ।ਆਪਣੇ ਜੀਵਨਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਪ੍ਰਥਾ ਸੀ , ਜਿਸਦਾ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ । ਅਕਬਰਕੀਤਾ।ਅਕਬਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਇਸ ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ੧੬੧੩ ਵਿੱਚ ਸੰਪੰਨ ਕਰਾਇਆ । ਕਰਾਇਆ।<br />

ਮਰੀਅਮ ਮਕਬਰਾ , ਅਕਬਰ ਦੀ ਈਸਾਈ ਬੇਗ਼ਮ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ , ਜੋ ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚਕਾਰ ਹੈ । ਹੈ।<br />

ਮੇਹਤਾਬ ਬਾਗ , ਜਮੁਨਾ ਦੇ ਤਾਜਮਹਲ ਤੋਂ ਵਿਪਰੀਤ ਦੂਜੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਹੈ ।ਹੈ।<br />