ਕਲਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
Charan Gill (ਗੱਲ-ਬਾਤ | ਯੋਗਦਾਨ) No edit summary |
|||
ਲਾਈਨ 1:
{{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|ਤਾਰੀਖ਼=ਸਿਤੰਬਰ ੨੦੧੨}}
{{ਅੰਦਾਜ਼|ਤਾਰੀਖ਼=ਸਿਤੰਬਰ ੨੦੧੨}}
ਕਲਾ ( art ) ਸ਼ਬਦ ਇੰਨਾ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੱਖ ਨੂੰ ਛੂਹਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਲਾ ਦਾ ਅਰਥ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀਆਂ ਹਜਾਰਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ । ਯੂਰਪੀ ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਕੌਸ਼ਲ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੰਨਿਆ ਹੈ । ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਤੌਰ ਤੇ ਏਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਲਾਘਾ ਖੱਟਣ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਕਰੜੀ ਅਤੇ ਜੀਅ ਤੋੜ ਸਾਧਨਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਸੰਗੀਤ , ਚਿਤਰਕਾਰੀ , ਨ੍ਰਿਤ , ਸਾਹਿਤ (ਨਾਟਕ , ਕਾਵਿ , ਗੀਤ , ਗਲਪ , ਨਿਬੰਧ ) ਮਨਪ੍ਰਚਾਵੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵੇਖਣ , ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਖੇਡਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।
== ਇਤਹਾਸ ==
ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ . ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਕੰਧ ਚਿਤਰ ਇਹਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ । ਹਰੇਕ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਜਿਹੇ ਭੰਡਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਦਿ ਲੋਕ ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਲੋਰਾ ਅਜੰਤਾ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਚ ਦਰਜੇ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ।
==ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਕਲਾ==
ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਧਾਨ ਹੈ , ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਕੌਸ਼ਲਤਾ । ਕੌਸ਼ਲਤਾਪੂਰਨ ਮਾਨਵੀ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੌਸ਼ਲਤਾਹੀਣ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ । ਕਲਾ ਦਾ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਆਪਣੀ ਵਿਧੀ ਸਹਿਤ , ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਚਰਿੱਤਰ ਹੈ . ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਤਥਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਹੈ । ਮਗਰਲੇ ਲਈ , ਤਥਾਂ ਤੋਂ ਵਿਚਲਣ ਮਿਥਿਆ ਸਮਾਨ ਹੈ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਜਾਣ ਲਈ ਆਜਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ▼
ਕਲਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਤਥਾਂ ਨੂੰ ਵਾਚਦੀ ਹੈ , ਅਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਲਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ।
▲ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਧਾਨ ਹੈ , ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਕੌਸ਼ਲਤਾ । ਕੌਸ਼ਲਤਾਪੂਰਨ ਮਾਨਵੀ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕੌਸ਼ਲਤਾਹੀਣ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ।
ਕਲਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਜੀਵਨ ,
ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਦਾ ਸਲੋਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਡੰਗਰ ਨਾਲੋਂ ਵਖਰਿਆਉਣ ਵਾਲੀ ਖੂਬੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰਦਾ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਲੋਕ ਇਸੇ ਲਈ ਆਮ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਉਕਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ।
“ਸਾਹਿਤਯਸੰਗੀਤਕਲਾਵਿਹੀਨ ।
ਸਾਕਸ਼ਾਤਪਸ਼ੂਪੁਚਛਵਿਸ਼ਾਣਹੀਨ । । ”
ਭਾਵ ਸਾਹਿਤ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਤੋਂ ਹੀਣਾ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਛ ਤੇ ਸਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਡੰਗਰ ਹੈ ।
[[ਅਫਲਾਤੂਨ ]] ਨੇ ਕਿਹਾ - “ਕਲਾ ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਨਕਲ ਦੀ ਨਕਲ ਹੈ । ”
ਟਾਲਸਟਾਏ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ , ਰੇਖਾ ਰੰਗ ਧੁਨੀ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਕਰਨਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਜਾਂ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹੀ ਭਾਵ ਉਤਪੰਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਲਾ ਹੈ । ਹਿਰਦੇ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਅਨੁਭਵ ਜਦੋਂ ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਅੰਤਰਮਨ ਜਿਵੇਂ ਮੂਰਤ ਲੈ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਚਾਹੇ ਲੇਖਣੀ ਉਸਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਚਿਤਰੀ ਜਾਂ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ਜਾਂ ਘੁੰਗਰੂਆਂ ਦੀ ਝੰਕਾਰ । ਕਲਾ ਹੀ ਆਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਹੈ । ਇਹ ਔਖੀ ਤਪਸਿਆ ਹੈ । ਸਾਧਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਵਲੋਂ ਕਲਾਕਾਰ ਸੁਨਹਰੀ ਅਤੇ ਇੰਨਦਰਧਨੁਸ਼ ਆਤਮਾ ਵਲੋਂ ਸਵਪਨਿਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਹੈ । ▼
▲
ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੀਰਣ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕਕੇ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਉਚੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਾ ਦੇਵੇ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁਖ ਕੇਵਲ ਮਨੁਖ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਸਵਾਰਥ , ਪਰਵਾਰ , ਖੇਤਰ , ਧਰਮ , ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਮਿਟਾ ਕੇ ਵਿਸਤ੍ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਅਪਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਉਦਾੱਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ “ਸਅਤੇ” ਤੋਂ ਕੱਢਕੇ “ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ” ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ । ▼
▲ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੀਰਣ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤੇ
ਕਲਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਉਭਾਰਨ , ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਮੋੜਨ , ਅਭਿਰੁਚਿ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ । ਮਨੋਰੰਜਨ , ਸੌਂਨਦਏ , ਪ੍ਰਵਾਹ , ਉਲਲਾਸ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਕਿੰਨੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਸੰਮੋਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ । ਇਹ ਆਪਣਾ ਜਾਦੂ ਤਤਕਾਲ ਵਿਖਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਲੋਹਾ ਪਿਘਲਾਕੇ ਪਾਣੀ ਬਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਭੱਠੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੋਬਿਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
| |||