|
}}
'''ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ''' (ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ - Алексе́й Макси́мович Пе́шков or Пешко́в<ref>His own pronunciation, according to his autobiography ''Detstvo'' (''Childhood''), was {{lang|ru|Пешко́в}}, but most Russians say {{lang|ru|Пе́шков}}, which is therefore found in reference books.</ref> ; ੨੮ ਮਾਰਚ ੧੮੬੮ - ੧੮ ਜੂਨ ੧੯੩੬) ਰੂਸ / ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਅਲੇਕਸੀ ਮੈਕਸਿਮੋਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਵ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ (socialist realism) ਨਾਮਕ ਸਾਹਿਤਕ ਢੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ।<ref name="kirjasto">
ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ( 28 ਮਾਰਚ , 1 868 - 1 8 ਜੂਨ , 1936 ) ਰੂਸ / ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਅਲੇਕਸੀ ਮੈਕਸਿਮੋਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਵ ( ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ - Алексе́й Макси́мович Пе́шков or Пешко́в ) ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ( socialist realism ) ਨਾਮਕ ਸਾਹਿਤਕ ਢੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਸੰਨ 19੦6 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 191 3 ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ 1921 ਵਲੋਂ 1929 ਤੱਕ ਉਹ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ( ਜਿਆਦਾਤਰ , ਇਟਲੀ ਦੇ ਕੈਪ੍ਰੀ ( Capri ) ਵਿੱਚ ) ਰਹੇ । ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀ ਸੀ । ▼{{cite web
|url=http://www.kirjasto.sci.fi/gorki.htm
|title=Maksim Gorki
|publisher=ਕਾਸਨਕੋਸਕੀ ਸਿਟੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਫਿਨਲੈਂਡ
|accessdate=੨੧ ਜੁਲਾਈ ੨੦੦੯
}}
▲ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ( 28 ਮਾਰਚ , 1 868 - 1 8 ਜੂਨ , 1936 ) ਰੂਸ </ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਅਲੇਕਸੀ ਮੈਕਸਿਮੋਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਵ ( ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ - Алексе́й Макси́мович Пе́шков or Пешко́в ) ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ( socialist realism ) ਨਾਮਕ ਸਾਹਿਤਕ ਢੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ । ref> ਸੰਨ 19੦6੧੯੦੬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 191 3੧੯੧੩ ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ 1921 ੧੯੨੧ ਵਲੋਂ 1929੧੯੨੯ ਤੱਕ ਉਹ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ( ਜਿਆਦਾਤਰ , ਇਟਲੀ ਦੇ ਕੈਪ੍ਰੀ ( Capri ) ਵਿੱਚ ) ਰਹੇ । ਰਹੇ। ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀ ਸੀ । ਸੀ।
==ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਚਨਾ==
ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਜਨਮ ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵਗੋਰੋਦ ( ਆਧੁਨਿਕ ਗੋਰਕੀ ) ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਹੋਇਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਰਖਾਨ ਸਨ । ਸਨ। 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਲੋਂ ਗੋਰਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ । ਲੱਗੇ। 1884 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋਈ । ਹੋਈ। 1888 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ । ਸਨ। 1891 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਰਮਣ ਕਰਨ ਗਏ । ਗਏ। 1892 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਮਕਰ ਚੁਦਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ । ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰੰਭਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦਾ ਮੇਲ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਹੈ। ਬਾਜ਼ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895 ) , ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895 ) ਅਤੇ ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਗੀਲ ( 1901 ) ਨਾਮਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ । ਸਨ। ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ , ਫੋਮਾ ਗੋਰਦੇਏਵ ( 1899 ) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਜਣੇ ( 1901 ) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਹੈ। 1899 - 1900 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਚੇਖਵ ਅਤੇ ਲੇਵ ਤਾਲਸਤਾਏ ਨਾਲ ਹੋਈ । ਹੋਈ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲੱਗੇ । ਲੱਗੇ। 1901 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲ਼ਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਿਆ । ਮਿਲਿਆ। 1902 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਰੂਸੀ ਜਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਦਿੱਤਾ।
===ਰਚਨਾਵਾਂ===
ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਅਨੇਕ ਡਰਾਮਾ ਲਿਖੇ , ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ( 1905 ) , ਪੈਟੀ ਬੁਰਜੁਆ ( 1905 ) , ਤਹ ਵਿੱਚ ( 1902 ) ਆਦਿ , ਜੋ ਬੁਰਜੁਆ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਸੀ। 1905 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੈਨਿਨ ਨੂੰ ਮਿਲੇ । ਮਿਲੇ। 1906 ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ , ਉਥੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪੀਲੇ ਦੈਂਤ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਲਿਖੀ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬੁਰਜੁਆ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਸੀ। ਡਰਾਮਾ ਵੈਰੀ ( 1906 ) ਅਤੇ ਮਾਂ ਉਪਨਿਆਸ ਵਿੱਚ ( 1906 ) ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੁਰਜੁਆ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵਣਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ । ਇਨ੍ਹਾਂਉਦਾਹਰਣ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਮਜਦੂਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ । ਦਿੱਤਾ। ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ । ਕੀਤੀ। 1905 ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇੱਕ ਲਘੂ ਉਪੰਨਿਆਸ - ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੰਜੂਰੀ ( ਇਸਪਾਵੇਦ ) ਲਿਖਿਆ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਭੁੱਲਾਂ ਸਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਸਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ । ਕੀਤੀ। ਆਖਰੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਗੈਰਜਰੂਰੀ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ( 1911 ) ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੈ । ਹੈ। ਮਨਮੌਜੀ ਆਦਮੀ ਡਰਾਮੇ ਵਿੱਚ ( 1910 ) ਬੁਰਜੁਆ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਵਰਣਨ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਸਮਾਚਾਰ ਪਤਰਾਂ ਜਵੇਜਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਵਦਾ ਲਈ ਅਨੇਕ ਲੇਖ ਵੀ ਲਿਖੇ । ਲਿਖੇ। 1911 - 13 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ , ਮਨੁੱਖ , ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਸੀ। 1912 - 16 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀਨ ਰੂਸੀ ਮੇਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਹੈ।
===ਸਵੈ ਜੀਵਨੀਮੂਲਕ ਤਿੱਕੜੀ===
ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ( 1912 - 13 ) , ਮੇਰੇ ਸਾਗਿਰਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ( 1914 ) ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲੇ ( 1923 ) ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ । ਕੀਤੀ। 1917 ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ । ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ । ਕੀਤੀ। 1921 ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗੋਰਕੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ । ਗਏ। 1924 ਤੋਂ ਉਹ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇ । ਰਹੇ। ਅਰਤਮੋਨੋਵ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਉਪਨਿਆਸ ਵਿੱਚ ( 1925 ) ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ । ਕੀਤੀ। 1931 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਆਏ । ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਸੱਚੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਾ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨਾਮਕ ਪੁਸਤਕਮਾਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ । ਦਿੱਤਾ। ਯੇਗੋਰ ਬੁਲਿਚੇਵ ਆਦਿ ( 1932 ) ਅਤੇ ਦੋਸਤੀਗਾਏਵ ਆਦਿ ( 1933 ) ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਾਰਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅੰਤਮ ਰਚਨਾ - ਕਲਿਮ ਸਮਗਿਨ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ( 1925 - 1936 ) ਅਪੂਰਣ ਹੈ । ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 1880 - 1917 ਦੇ ਰੂਸ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰਪੂਰਣ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਹੈ। ਗੋਰਕੀ ਸੋਵੀਅਤ ਲੇਖਕ ਸੰਘ ਦੇ ਸਭਾਪਤੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਕਰੇਮਲਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ । ਹੈ। ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਸੀ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨਾਵਗੋਰੋਦ ਨਗਰ ਨੂੰ ਗੋਰਕੀ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ । ਪਿਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅਨੇਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਈਆਂ ਹੈ । ਹੈ। ਮਹਾਨ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ । ਸਨ।
===ਪ੍ਰਸਿਧੀ===
ਅਸਮਰਥ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਮਰਥ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਨਮਾਨ , ਕੀਰਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ , ਓਨੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਹੋਵੇਗੀ । ਹੋਵੇਗੀ। ਉਹ ਕਰਾਂਤੀਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਅਤੇ ਯੁਗਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨ । ਸਨ। ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਚੀਖ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ - ਮੈਨੂੰ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਚੀਖ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ । ਹੋਵੇਗੀ।
ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਚੀਖ ਦੀ ਘਟਨਾ 1 868 ਈ . ਦੀ 28 ਮਾਰਚ ਦੀ 2 ਵਜੇ ਰਾਤ ਦੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਇਹ ਚੀਖ ਅੱਜ ਇੰਨੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ । ਹੈ। ਇਹ ਅਜੋਕਾ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੋਰ ਕੌੜਾ ਹੈ । ਹੈ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵੋਗਰੋਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਨਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਚੀਖ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਹੈ।
ਅਲਯੋਸ਼ਾ ਮੈਕਸਿਮੇਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਫ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਪੀੜਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਲੈ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ । ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਬਣਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ , ਪਰ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯਤੀਮ ਹੋ ਗਏ । ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੇਲਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੋਲਗਾ ਦਾ ਜੋ ਸੰਜੀਵ ਚਿਤਰਣ ਹੈ , ਉਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਗੋਰਕੀ ਵੋਲਗਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ । ਰਹੇ।
==ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ==
ਸਾਮਵਾਦ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਮੂਲਕ ਯਥਾਰਥਭਾਵ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਤਿਆਗ , ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ । ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਮਾਨਤਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰੋਜੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਰਵਾਰਿਕ ਕੁਲ ਜਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਤਨਖਾਹ ਜਾਂ ਵਸਤਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਹਨ। ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਇਹੀ ਤਥ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਸਿੱਧਾਂਤ ਬਣ ਗਿਆ । ਗਿਆ। ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਰਗਹੀਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ - ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਹ ਰਕਤਮਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਚਿਤ ਸਮਝਦੇ ਸਨ । ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ , ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੁਨੇਹਾ ਕੇਵਲ ਰੂਸ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ । ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਚਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹੋਣਾ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਈਆਂ । ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਉਹ ਸਦੀਵੀ ਯੁਗਬੋਧ ਵੀ ਹੈ । ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਉਪਨਿਆਸ ਮਾਂ ਜਿਸਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ , ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਜੀਵ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਹੈ । ਹੈ। ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ , ਜੋ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਅਤੇ ਦਰਿਦਰ ਮਿਲ ਮਜਦੂਰ ਹੈ । ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਬਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਬਲਤਾਵਾਂ , ਅੱਛਾਈਆਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ , ਕਮਜੋਰੀਆਂ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਛੂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੈ।
ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਚਰਿਤਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਤਤਕਾਲੀਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥ ਬਿੰਬ ਸਿਰਜਣ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਹੈ। ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦਾ ਜਵਲੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ । ਹੈ। ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਵ੍ਰਹਦ ਉਪੰਨਿਆਸ ‘ਦ ਲਾਇਫ ਆਫ ਕਲਿਮ ਸਾਮਗਿਨ’ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ , ਉਸਦੇ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਪਤਨ ਦਾ ਲੇਖਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ , ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ । ਹੋਇਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਉਪਨਿਆਸ ਨੂੰ 1927 ਵਿੱਚ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1936 ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਕਰਾਇਆ ਸੀ । ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਹਨ ।
[[am:ማክሲም ጎርኪ]]
[[uk:Максим Горький]]
[[vi:Maksim Gorky]]
[[zh:马克西姆·•高尔基]]
| 