ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਇਕਾਈ ਢਾਂਚਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

Browse history interactively
← ਪੁਰਾਣੀ ਤਬਦੀਲੀਅਗਲੀ ਸੋਧ →
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
VisualWikitext
Xqbot (ਗੱਲ-ਬਾਤ | ਯੋਗਦਾਨ)
10,200 ਸੋਧਾਂ
ਛੋ r2.7.3) (Robot: Modifying uz:SI to uz:Xalqaro birliklar tizimi; cosmetic changes
ਲਾਈਨ 1:
[[ਤਸਵੀਰ:Brochure title page.jpg|thumb|150px|right|''[http://www.bipm.org/en/publications/brochure/ The International System of Units]'' SI ਕਿਤਾਬਚੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Metric system.png|thumb|right|upright=1.5|ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਰੂਪ ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੂਰਨ ਯਾ ਮੁਢਲੀ ਮਾਪ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਹਨ: [[ਲਾਇਬੇਰੀਆ]], [[ਮਯਾਂਮਾਰ]] ਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]]।]]
 
'''ਅੰਤਰਦੇਸ਼ੀ ਇਕਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ''' (ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ'''SI''', [[ਫ੍ਰੈਂਚ]] ''Le '''S'''ystème '''I'''nternational d'unités''ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ), [[ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[ਦਸ਼ਮਲਵ]] ਔਰ ਦਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ [[ਵਿਗਿਆਨ]] ਅਰ [[ਵਪਾਰ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। <!--English units are still used in some scientific applications, but note also that parsecs in astronomy, calories and mmHg in the medical sciences, and electronvolts in physics are not part of the specific system of units known as SI, to just scratch the surface-->
<ref>[http://www.bipm.org/en/si/base_units/ Official BIPM defintions]</ref><ref>SI ਇਕਾਈਆਂ ਦਿ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਬਾਹਰੀ ਅਮਤਰਜਾਲ ਕੜੀ {{plainlink|http://www.physics.nist.gov/cuu/Units/units.html NIST}} ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ SI ਇਕਾਈਆਂ ਤੇ ਆਧਾਰਸ਼ੁਦਾ, [[ਗੁਲਾਮ ਇਕਾਈਆਂ|ਗੁਲਾਮ ਇਕਾਈਆ]] ਦੇ ਵਿੱਚਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ{{plainlink|http://www.physics.nist.gov/cuu/Units/SIdiagram.html ਖਾਕਾ ਤਸਵੀਰ}} ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। [[ਮੂਲ ਇਕਾਈ|ਮੂਲ ਇਕਾਈਆਂ]] ਦਾ ਵਰਨਣ ਭੀ ਇਸ ਸਾਈਟ ਤੇ ਮਿਲੇਗਾ।</ref><ref>"In the International System of Units (SI) (BIPM, 2006), the definition of the meter fixes the speed of light in vacuum ''c''<sub>0</sub>, the definition of the ampere fixes the magnetic constant (also called the permeability of vacuum) μ<sub>0</sub>, and the definition of the mole fixes the molar mass of the carbon 12 atom M(<sup>12</sup>C) to have the exact values given in the table [Table 1, p.7]। Since the electric constant (also called the permittivity of vacuum) is related to μ<sub>0</sub> by ε<sub>0</sub> = 1/μ<sub>0</sub>c<sub>0</sub><sup>2</sup>, it too is known exactly." [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/codata.pdf CODATA report]</ref>
 
ਪੁਰਾਣੀ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕਈ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। SI ਨੂੰ 1960 ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀ [[ਸੇਂਟੀਮੀਟਰ]]-[[ਗ੍ਰਾਮ]]-[[ਸੈਕੰਡ]] ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਜਿਸ ਅੰਦਰ ਕਈ ਔਕੜਾਂ ਸਨ [[ਮੀਟਰ]]-[[ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ]]-[[ਸੈਕੰਡ]] ਯਾਨੀ (MKS) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਮੋਕਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। SI ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਕਾਈਆਂ ਅੰਤਰਦੇਸ਼ੀ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਰਾਂਹੀ ਹੀ ਬਣਾਈਆਂ ਤੇ ਬਦਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
 
ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਗਭਗ ਸੰਸਾਰ ਵਿਆਪੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੈ ਔਰ ਬਹੁਤੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਤੌਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦੇ। ਪਰੰਤੂ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਤੇ [[ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਇਸ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਹਨ , ਜਿਥੇ ਹੁਣ ਭੀ ਗੈਰ-SI ਇਕਾਈਆਂ ਦੀਆ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਾਗੂ ਹਨ।<!--In the U.S. at least, inch and pound have been defined in terms of metric units for a long time.-->[[ਭਾਰਤ]] ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1957 ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਹੋਈ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਥੇ '''ਨਵਾਂ ਪੈਸਾ''' ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਖੁਦ ਦਸ਼ਮਲਵ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।<ref>[http://www.ias.ac.in/currsci/feb102007/390.pdf]</ref>
 
ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕਈ ਨਵੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਸੱਤ [[ਅਧਾਰ ਇਕਾਈਆਂ]] ਯਾ ਮੂਲ ਇਕਾਈਆਂ([[ਮੀਟਰ]], [[ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ]], [[ਸੈਕੰਡ]], [[ਐਮਪੀਅਰ]], [[ਕੈਲਵਿਨ]], [[ਮੋਲ (ਇਕਾਈ)|ਮੋਲ]], [[ਕੈਂਡੇਲਾ]], [[ਕੂਲੰਬ]]) ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ [[ਸੰਤਾਨ ਇਕਾਈਆਂ]] ਹਨ। ਕੁਛ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਐਸ ਆਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਇਕਾਈਆਂ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਚ ਲਿਆਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[SI ਉਪਸਰਗ|SI ਉਪਸਰਗਾਂ]] ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਡੀਆਂ ਮਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
{{TOCleft}}
 
<br />
{{-}}
== ਇਕਾਈਆ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣਾ ==
ਕਿਸੀ ਇਕਾਈ ਦੇ ਮੂਲ ਵਰਨਣ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਹਰੇਕ SI [[ਅਧਾਰ ਇਕਾਈ]] ਦਾ ਵਰਨਣ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਗਿਆ ਗਈ ਹੈ ਤਾਕਿ ਉਹ ਲਾਮਿਸਾਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਕ ਠੋਸ ਅਧਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਜਿਸ ਤੇ ਅਧਾਰ ਰੱਖ ਕੇ ਸਭ ਤੌਂ ਸ਼ੁੱਧ ਮਾਪਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ। ਇਕ ਇਕਾਈ ਦੇ ਵਰਨਣ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਕਿ ਵਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਉਸ ਇਕਾਈ ਕੀ ਭਾਂਤਿ ਹੀ ਉਸਕੀ ਮਾਤ੍ਰਾ ਕੇ ਮਾਨ ਔਰ ਉਸਸੇ ਜੁਡ਼ੀ ਅਨਿਸ਼੍ਚਿਤਤਾ ਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇ ਹੇਤੁ; ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀ ਜਾ ਸਕੇ. ਕੁਛ ਮਹਤ੍ਵਪੂਰ੍ਣ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਏਂ ਕੈਸੇ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਿਤ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈਂ, ਯਹ [[BIPM]] ਕੀ ਵੇਬਸਾਈਟ ਪਰ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ<ref>::[http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/appendix2/ SI ''ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਯਨ'' ਵਿਵਰਣਿਕਾ]</ref>
ਏਕ SI ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਇਕਾਈ ਅਦ੍ਵਿਤੀਯ ਰੂਪ ਕੇਵਲ SI ਮੂਲ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣਤ [[ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧ]] ਕੀ SI ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਇਕਾਈ, [[ਓਹ੍ਮ]] (ਚਿਨ੍ਹ Ω), ਇਸ ਸਂਬਂਧ ਸੇ ਹੀ ਅਦ੍ਵਿਤੀਯ ਰੂਪ ਸੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ: Ω = m<sup>2</sup> kg s<sup>−3</sup> A<sup>−2</sup>, ਜੋ ਕਿ ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧ ਕੀ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਾ ਹੀ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਕੋਈ ਭੀ ਤਰੀਕਾ, ਜੋ ਕਿ ਭੌਤਿਕੀ ਕੇ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤੋਂ/ਨਿਯਮੋਂ ਸੇ ਸਾਮਂਜਸ੍ਯ ਰਖਤਾ ਹੋ, ਵਹ ਕਿਸੀ ਭੀ SI ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਯਨ ਹੇਤੁ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। <ref>[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਟਿਪ੍ਪਣੀ ''ਬ੍ਯੂਰੋ ਇਣ੍ਟਰ੍ਨੈਸ਼੍ਨਲ ਦੇਸ ਪੋਏਦ੍ਸ ਏਤ ਮੇਜ਼ਰ੍ਸ੍ ''SI ਇਕਈ'' ਵਿਵਰਣਿਕਾ p. 111 ਸੇ ਹੈਂ।]</ref>
 
ਲਾਈਨ 23:
ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੋ ਵੈਜ੍ਞਾਨਿਕੋਂ ਕੇ ਸਮੂਹ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਭਿਕਲ੍ਪਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਥਾ। ਇਨਮੇਂ [[:en:Antoine Lavoisier|ਏਨ੍ਟੋਨੀ ਲੌਰਿਯੇਟ ਲੈਵਾਸ਼ਿਏ]] ਪ੍ਰਮੁਖ ਥੇ, ਜਿਨ੍ਹੇਂ ''ਆਧੁਨਿਕ ਰਸਾਯਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਕਾ ਜਨਕ'' ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੂਹ ਕੋ ਤਰ੍ਕਸਂਗਤ ਮਾਪਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾ ਨਿਰ੍ਮਾਣ ਕਰਨੇ ਹੇਤੁ; [[ਫ੍ਰਾਂਸ]] ਕੇ ਸਮ੍ਰਾਟ [[:en:Louis XVI|ਲੁਈ XVI]] ਦ੍ਵਾਰਾ ਏਕੀਕਰਤ ਏਵਂ ਅਧਿਕਰਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਥਾ। ਫ੍ਰਾਂਸੀਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤਿ ਕੇ ਉਪਰਾਂਤ ਨਈ ਸਰਕਾਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਯਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਂਗੀਕਰਤ ਕਰ ਲੀ ਗਈ ਥੀ।<ref>{{cite web|url=http://www1.bipm.org/en/si/history-si/name_kg.html|title=The name "kilogram"|accessdate=2006-07-25}}</ref> [[1 ਅਗਸਤ]], [[1793]], ਕੋ ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਸਮ੍ਮੇਲਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਯਾ ਦਸ਼ਮਲਵ ''ਮੀਟਰ'' ਭੀ ਅਂਗੀਕਰਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਔਰ ਏਕ ਅਸ੍ਥਾਯੀ ਲਮ੍ਬਾਈ ਕੇ ਸਾਥ-ਸਾਥ ਹੀ ਅਨ੍ਯ ਦਸ਼ਮਲਵ ਇਕਾਇਯਾਂ ਭੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੁਈਂ। 7 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1795 (''Loi du 18 germinal, an III'') ਕੋ, ''gramme'' ਏਵਂ ''kilogramme'' ਨੇ ਪੁਰਾਨੀ ਸ਼ਬ੍ਦਾਵਲੀ "gravet" (ਸ਼ੋਧਿਤ ਰੂਪ "milligrave") ਏਵਂ "ਗ੍ਰੇਵ" ਕਾ ਸ੍ਥਾਨ ਲਿਯਾ। 10 ਦਸੰਬਰ, 1799 ਕੋ, ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੋ ਸ੍ਥਾਈ ਰੂਪ ਸੇ [[ਫ੍ਰਾਂਸ]] ਮੇਂ ਅਪਨਾਯਾ ਗਯਾ।
 
ਆਜ ਵਿਸ਼੍ਵ ਭਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋ ਰਹੀ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਕਈ ਬਦਲਾਵ ਦੇਖੇ ਹੈਂ। ਇਸਨੇ ਕਈ ਪਰਂਪਰਾਗਤ ਪ੍ਰਣਾਲਿਯੋਂ ਕੋ ਅਧਿਕ੍ਰਮਿਤ ਭੀ ਕਿਯਾ ਹੈ। ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਵਿਸ਼੍ਵ ਯੁਦ੍ਧ ਕੇ ਬਹੁਤ ਬਾਦ ਤਕ ਕਈ ਭਿਨ੍ਨ ਮਾਪਨ ਪ੍ਰਣਾਲਿਯਾਂ ਵਿਸ਼੍ਵ ਭਰ ਮੇਂ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋ ਰਹੀਂ ਥੀਂ। ਇਨਮੇਂ ਸੇ ਕਈ ਪ੍ਰਣਾਲਿਯਾਂ, ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੀ ਹੀ ਭਿਨ੍ਨਕ ਥੀ, ਜਬਕਿ ਅਨ੍ਯ ਯਾ ਤੋ ਇਮ੍ਪੀਰਿਯਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਯਾ ਫਿਰ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਥੀਂ। ਤਬ ਯਹ ਆਵਸ਼੍ਯਕਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਈ ਕਿ ਇਨ ਸਬ ਕਾ ਮੀਟ੍ਰੀਕਰਣ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਜਿਸਸੇ ਏਕ ਵਿਸ਼੍ਵਵ੍ਯਾਪੀ ਮਾਪਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਨਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਫਲਤ ਨੌਵਾਂ [[ਭਾਰ ਏਵਂ ਮਾਪਨ ਪਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਸਮ੍ਮੇਲਨ]] (CGPM) 1948 ਮੇਂ ਹੁਆ ਜਿਸਮੇਂ [[ਭਾਰ ਏਵਂ ਮਾਪਨ ਅਨ੍ਤਰ੍ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਸਮਿਤਿ]] (CIPM) ਕੋ ਵੈਜ੍ਞਾਨਿਕ, ਪ੍ਰੌਦ੍ਯੋਗਿਕ ਏਵਂ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਣ ਸਮਿਤਿਯੋਂ ਕੀ ਮਾਪਨ ਸਂਬਂਧੀ ਆਵਸ਼੍ਯਕਤਾਓਂ ਕਾ ਏਕ ਅਨ੍ਤਰ੍ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਅਧ੍ਯਯਨ ਕਰਨੇ ਕੋ ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼ਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ।
 
ਇਸ ਅਧ੍ਯਯਨ ਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂ ਪਰ ਆਧਾਰਿਤ, ਦਸਵੀਂ CGPM ਨੇ 1954 ਮੇਂ ਯਹ ਨਿਰ੍ਣਯ ਕਿਯਾ ਕਿ ਛ ਮੂਲ ਇਕਾਇਯੋਂ ਸੇ ਏਕ ਅਨ੍ਤਰ੍ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵ੍ਯੁਤਪਨ੍ਨ ਕੀ ਜਾਏ, ਜੋ ਕਿ ਯਾਂਤ੍ਰਿਕ ਏਵਂ ਵਿਦ੍ਯੁਤਚੁਮ੍ਬਕੀਯ ਮਾਤ੍ਰਾਓਂ ਕੀ ਸਾਥ ਹੀ ਤਾਪਮਾਨ ਏਵਂ ਦਰਸ਼੍ਟਿ ਸਂਬਂਧੀ ਵਿਕਿਰਣੋਂ ਕਾ ਮਾਪਨ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਾ ਪਾਏ। ਅਨੁਮੋਦਿਤ ਕੀ ਗਈਂ ਛ ਮੂਲ ਇਕਾਇਯਾਂ ਥੀਂ <u>[[ਮੀਟਰ]], [[ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ]], [[ਸੈਕਣ੍ਡ]], [[ਏਮ੍ਪੀਯਰ]], ਡਿਗ੍ਰੀ [[ਕੈਲ੍ਵਿਨ]] ਏਵਂ [[ਕੋਣ੍ਡੇਲਾ]]</u>। 1960 ਮੇਂ, 11ਵੇਂ CGPM ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾ ਨਾਮਕਰਣ '''ਅਨ੍ਤਰ੍ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਇਕਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ''' ਯਾ ''International System of Units'', ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ ਮੇਂ '''SI''' ਜੋ ਮੂਲਤ ਬਨਾ ਹੈ ਫ੍ਰੇਂਚ ਸੇ: {{lang|fr|''Le Système international d'unités''}}. ਸਾਤਵੀਂ ਮੂਲ ਇਕਾਈ, [[ਮੋਲ (ਇਕਾਈ)|ਮੋਲ]] ਯਾ ''the [[ਮੋਲ (ਇਕਾਈ)|mole]],'' ਕੋ 1971 ਮੇਂ 14ਵੇਂ CGPM ਮੇਂ ਜੋਡਾ਼ ਗਯਾ।
 
=== ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ===
ਲਾਈਨ 92:
* ਅਂਕ ਔਰ ਚਿਨ੍ਹ ਕੋ ਏਕ ਬ੍ਲੈਂਕ ਸ੍ਪੇਸ ਯਾਨਿ ਰਿਕ੍ਤ ਸ੍ਥਾਨ ਅਲਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਦਾ੦ "2.21 kg", "7.3{{e|2}} m²", "22 K" <ref name='nist style'> {{cite web|url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP811/sec07.html |title=NIST Guide to SI Units - Rules and Style Conventions |accessdate=2007-04-12 |last=Taylor |first=B. N. |publisher=National Institute of Standards and Technology }}</ref>। ਤਲੀਯ ਆਂਸ਼ਿਕ ਡਿਗ੍ਰੀ (plane angular degrees), ਮਿਨਟ ਔਰ ਸੈਕਣ੍ਡ (°, ′ and ″), ਇਸਕੇ ਅਪਵਾਦ ਹੈਂ, ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਅਂਕ ਕੇ ਏਕਦਮ ਬਾਦ ਹੀ ਅਨਿਵਾਰ੍ਯਤ ਲਗਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ।
* ਹਜਾਰ (ਸਹਸ੍ਰ) ਕੀ ਸਂਖ੍ਯਾ ਕੋ ਅਲਗ ਕਰਨੇ ਹੇਤੁ ਭੀ ਸ੍ਪੇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ (''1<font size="-1"> </font>000<font size="-1"> </font>000'') ਅਰ੍ਧ ਯਾ ਪੂਰ੍ਣ ਵਿਰਾਮ ਕੇ ਅਲਾਵਾ (''1,000,000'' ਯਾ ''1.000.000'')।
* [[ਭਾਰ ਔਰ ਮਾਪ ਪਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਸਮ੍ਮੇਲਨ|CGPM]] ਕੇ 10ਵੇਂ ਸਮ੍ਮੇਲਨ ਸਨ 2003 ਮੇਂ, ਘੋਸ਼ਿਤ ਹੁਆ ਕਿ, [[ਦਸ਼ਮਲਵ]] ਕੇ ਚਿਨ੍ਹ ਹੇਤੁ ਪੂਰ੍ਣ ਵਿਰਾਮ ਯਾ ਅਰ੍ਧ ਵਿਰਾਮ ਚਿਨ੍ਹ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ।
* ਅਨੇਕ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਗੁਣਨ ਸੇ ਬਨੀਂ, ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਚਿਨ੍ਹੋਂ ਕੋ ਏਕ ਸ੍ਪੇਸ ਯਾ ਬਿਨ੍ਦੁ (·) ਸੇ ਜੋਡਾ਼ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਜੈਸੇ "N m" ਯਾ "N·m". <ref>{{cite book |author=Barry N. Taylor, Ed.| |title= The International System of Units (SI)|origyear= 2001 |url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |accessdate=2007-10-15|publisher= National Institute of Standards and Technology|location= Washington, DC|pages=30}} </ref>
* ਦੋ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਭਾਗ ਸੇ ਬਨਨੇ ਵਾਲੇ ਚਿਨ੍ਹੋਂ ਕੋ ਤਿਰਛੇ ਸ੍ਲੈਸ਼ (⁄), ਯਾ ਰਿਣਾਤ੍ਮਕ ਏਕ੍ਸ੍ਪੋਨੇਨ੍ਟ ਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤੇ ਹੈਂ, ਜੈਸੇ, ''ਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤਿ ਸੈ'' ਕੇ ਲਿਯੇ "m/s", "m s<sup>−1</sup>", "m·s<sup>−1</sup>" ਯਾ <math>\textstyle\frac{\mathrm{m}}{\mathrm{s}}.</math> ਯਦਿ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਿਅਰ੍ਥੀ ਹੋ, ਤੋ ਇਸੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾ ਕਰੇਂ, ਜੈਸੇ "kg/m·s²" ਬੇਹਤਰ ਹੈ "kg·m<sup>−1</sup>·s<sup>−2</sup>" ਸੇ।
* ਚੀਨੀ, ਜਾਪਾਨੀ ਔਰ ਕੋਰਿਯਾਈ ਭਾਸ਼ਾਓਂ ਮੇਂ ਕੁਛ ਖਾਸ ਇਕਾਇਯੋਂ, ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕੋ ਏਕ ਪੂਰ੍ਵਨਿਰ੍ਧਾਰਿਤ ਚਿਨ੍ਹ ਯਾ ਅਕ੍ਸ਼ਰ ਆਵਂਟਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਧਾਰਣਤਯਾ ਏਕ ਖਾਲੀ ਵਰ੍ਗ ਕਾ ਰੂਪ ਲੇ ਲੇਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੇਂ [http://www.unicode.org/charts/PDF/U2100.pdf ਯਹਾਂ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ।]
* ਜਬ ਆਯਾਮਰਹਿਤ ਮਾਤ੍ਰਾਓਂ ਕੋ ਲਿਖੇਂ, ਤੋ ਟਰ੍ਮ 'ppb' (parts per ਬਿਲਿਯਨ) ਏਵਂ 'ppt' (parts per ਟ੍ਰਿਲਿਯਨ) ਕੋ ਭਾਸ਼ਾ ਮੁਕ੍ਤ ਟਰ੍ਮ ਮਾਨਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਬਿਲਿਯਨ ਏਵਂ ਟ੍ਰਿਲਿਯਨ ਕੀ ਲਮ੍ਬਾਈ ਭਾਸ਼ਾਓਂ ਮੇਂ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋ ਸਕਤੀ ਹੈ। ਅਤਏਵ SI ਨੇ ਸੇ ਇਨ ਟਰ੍ਮ ਸੇ ਬਚਨੇ ਕੀ ਸਲਾਹ ਦੀ ਹੈ। [http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/chapter5/5-3-7.html]. ਲੇਕਿਨ ਇਨਕਾ ਕੋਈ ਵਿਕਲ੍ਪ BIPM ਨੇ ਨਹੀਂ ਸੁਝਾਯਾ ਹੈ।
 
=== ਵਰ੍ਤਨੀ ਕੇ ਅਂਤਰ ===
 
* ਕਈ ਦੇਸ਼ੋਂ ਮੇਂ ''metre'' ਏਵਂ ''litre'' ਕੇ ਸ੍ਥਾਨ ਪਰ ''meter'' ਏਵਂ ''liter'' ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਜੋ ਕਿ ਮਾਨ੍ਯ ਮਾਨੇ ਗਯੇ ਹੈਂ। ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਡੇਕਾ ਹੇਤੁ ਭੀ ਅਮਰੀਕਾ ਮੇਂ ''deka'' ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ।<ref name='deka'>{{cite web|url=http://physics.nist.gov/cuu/Units/prefixes.html |title=Definitions of the SI units: The twenty SI prefixes |accessdate=2007-04-12 }}</ref>
* ਕਈ ਅਂਗ੍ਰੇਜੀ ਬੋਲੇ ਜਾਨੇ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ੋਂ ਮੇਂ "ampere" ਕੋ ਲਘੁ ਰੂਪ ਮੇਂ ''amp'' (ਏਕਵਚਨ) ਯਾ ''amps'' (ਬਹੁਵਚਨ) ਰੂਪ ਮੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਤਾ ਹੈ।
 
== ਅਂਤਰਣ ਕੇ ਕਾਰਕ ==
ਲਾਈਨ 121:
* [[ਸੇਲ੍ਸਿਯਸ]] ਤਾਪਮਾਨ ਪੈਮਾਨਾ; ਜਬਕਿ ਕੈਲ੍ਵਿਨ SI ਇਕਾਈ ਦੈਨਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਮੇਂ ਕਹਾਂ ਆਤੀ ਹੈ.
* [[ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਊਰ੍ਜਾ]] ਕੋ ਪ੍ਰਾਯ [[ਵੌਟ-ਆਵਰ|ਕਿਲੋਵੌਟ ਆਵਰ]] ਮੇਂ ਬਿਲ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਬਜਾਯ ਮੈਗਾ ਜੂਲ ਕੇ।
* [[ਨੌਟਿਕਲ ਮੀਲ]] ਔਰ [[ਨੌਟ ਇਕਾਈ|ਨੌਟ]] (ਨੌਟਿਕਲ ਮੀਲ ਪ੍ਰਤਿ ਘਣ੍ਟਾ) ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜੋਂ ਔਰ ਹਵਾਈ ਯਾਤ੍ਰਾ ਮੇਂ ਦੂਰੀ ਮਾਪਨ ਮੇਂ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ (1 ਅਨ੍ਤਰਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਨਔਟਿਕਲ ਮੀਲ = 1852 m ਯਾ ਲਗਭਗ ਭੂਮਧ੍ਯ ਰੇਖਾ ਕੀ 1 ਮਿਨਟ ਲੈਟਿਟ੍ਯੂਡ ਪਰ)। ਇਸਕੇ ਸਾਥ ਹੀ, [[ਅਨ੍ਤਰਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਨਾਗਰ ਵਿਮਾਨਨ ਸਮ੍ਮੇਲਨ]] ਕੇ ਅਨੁਲਗ੍ਨਕ 5 ਦ੍ਵਾਰਾ [[ਸਮੁਦ੍ਰ ਤਲ ਸੇ ਊਂਚਾਈ|ਔਲ੍ਟੀਟ੍ਯੂਡ]] ਹੇਤੁ [[ਫੁਟ (ਲਮ੍ਬਾਈ ਕੀ ਇਕਾਈ)|ਫ਼ੁਟ]] ਕਾ "ਅਸ੍ਥਾਯੀ ਪ੍ਰਯੋਗ" ਕੀ ਅਨੁਜ੍ਞਾ ਦੀ ਜਾਤੀ ਹੈ।
* [[ਆਕਾਸ਼ੀਯ ਦੂਰੀ]]ਯਾਂ [[ਆਕਾਸ਼ੀਯ ਇਕਾਇਯਾਂ|ਆਕਾਸ਼ੀਯ ਇਕਾਇਯੋਂ]], [[ਪਾਰਸੈਕ]] ਔਰ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਵਰ੍ਸ਼]] ਮੇਂ ਨਾਪੀ ਜਾਤੀ ਹੈ, ਬਜਾਯ ਪੇਟਾਮੀਟਰ ਕੇ (ਏਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਵਰ੍ਸ਼ ਲਗਭਗ 9.461 Pm ਯਾ 9 461 000 000 000 000 m ਕੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਤਾ ਹੈ)।
* [[ਭੌਤਿਕੀ]] ਔਰ [[ਰਾਸਾਯਨਿਕੀ]] ਮੇਂ ਆਣ੍ਵਿਕ ਪਰਿਂਮਾਣ ਇਕਾਇਯਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈਂ, ਜੈਸੇ [[ਆਂਗ੍ਸ੍ਟ੍ਰੌਮ]], [[ਇਲੇਕ੍ਟ੍ਰੌਨ ਵੋਲ੍ਟ]], [[ਆਣ੍ਵਿਕ ਭਾਰ ਇਕਾਈ]] ਔਰ [[ਬਾਰ੍ਨ (ਇਕਾਈ)|ਬਾਰ੍ਨ]]।
* ਕੁਛ ਭੌਤਿਕ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੀ ਅਭੀ ਭੀ [[ਸੇਂਟੀਮੀਟਰ-ਗਗ੍ਰਾਮ-ਸੈਕਣ੍ਡ ਇਕਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਉਸਕੇ ਸਾਥ ਜੁਡੀ਼ ਗੈਰ-SI ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਇਕਾਇਯੋਂ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਤੇ ਹੈਂ।
* ਕੁਛ ਦੇਸ਼ੋਂ ਮੇਂ ਅਨੌਪਚਾਰਿਕ ਕਪ ਇਕਾਈ ਬਰਾਬਰ 250 ml ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਐਸੇ ਹੀ 500 g "[[ਪਾਉਣ੍ਡ (ਇਕਾਈ)#ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪਾਉਣ੍ਡ|ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪਾਉਣ੍ਡ]]" ਭੀ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ।
* US ਮੇਂ [[ਰਕ੍ਤ ਸ਼ਰ੍ਕਰਾ]] ਮਾਪਨ ਕੋ ਮਿਲਿਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤਿ ਡੇਸੀਲੀਟਰ (mg/dL) ਮੇਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਕਨਾਡਾ, ਔਸ੍ਟ੍ਰੇਲਿਯਾ, ਨ੍ਯੂਜੀਲੈਣ੍ਡ੍, ਓਸ਼ਨਿਯਾ ਔਰ ਯੂਰੋਪ ਮੇਂ ਯਹ ਮਾਨਕ ਹੈ ਮਿਲਿ ਮੋਲ ਪ੍ਰਤਿ ਲੀਟਰ (mmol/L) ਯਾ mM (ਮਿਲਿਮੋਲਰ).
* [[ਰਕ੍ਤਚਾਪ]] ਕੋ mmHg ਮੇਂ ਮਾਪਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਬਜਾਯ Pa ਕੇ।
 
=== ਵ੍ਯਾਪਾਰ ===
 
[[ਯੂਰੋਪਿਯਨ ਸਂਘ]] ਨੇ ਏਕ ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਹੈ <ref>''[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31980L0181:EN:NOT Council Directive 80/181/EEC of 20 ਦਸੰਬਰ 1979 on the approximation of the laws of the Member States relating to units of measurement and on the repeal of Directive 71/354/EEC]'', [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:01980L0181-20000209:EN:NOT as amended] with ''[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31989L0617:EN:NOT Directive 89/617/EEC]'' (which changed the cutoff date in article 3.2 to 31 ਦਸੰਬਰ, 1999) and ''[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31999L0103:EN:NOT Directive 1999/103/EC]'' (which further changed the date to 31 ਦਸੰਬਰ, 2009). Retrieved on [[2006-07-24]].</ref> ਜੋ ਗੈਰ-SI ਚਿਨ੍ਹਿਤ ਸਾਮਾਨ ਕੀ ਬਿਕ੍ਰੀ ਕੋ [[31 ਦਸੰਬਰ]] [[2009]] ਕੇ ਬਾਦ ਸੇ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਯਹ ਸਭੀ ਉਤ੍ਪਾਦੋਂ, ਸਂਲਗ੍ਨ ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼ੋਂ ਔਰ ਕਾਗਜੋਂ, ਪੈਕਿਂਗ ਤਥਾ ਵਿਜ੍ਞਾਪਨੋਂ ਪਰ ਲਾਗੂ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ [[11 ਸਤੰਬਰ]] [[2007]] ਕੋ, EU ਨੇ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਕਿ [[ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਕੋ ਇਸ ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼ ਸੇ ਮੁਕ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਉਨਕਾ ਇਮ੍ਪੇਰਿਯਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਭੀ ਭੀ ਅਨਿਯਤ ਰੂਪੇਣ ਮਾਨ੍ਯ ਹੋਗਾ, ਸਾਥ ਸਾਥ ਮੇਂ ਮੇਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੇ ਦਿਯਾ ਹੋ ਤੋ।<ref>http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/6988521.stm</ref>
 
== ਇਨ੍ਹੇਂ ਭੀ ਦੇਖੇਂ ==
ਲਾਈਨ 189:
* [http://laws.justice.gc.ca/en/ShowTdm/cs/W-6///en ਭਾਰ ਔਰ ਮਾਪਨ ਧਾਰਾ, ਕਨਾਡਾ]
* [http://webstore.ansi.org/ansidocstore/product.asp?sku=SI10%2D2002 IEEE/ASTM SI 10-2002 ਅਨ੍ਤਰ੍ਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੀਯ ਇਕਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (SI) ਕੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੇਤੁ ਮਾਨਕ: ਆਧੁਨਿਕ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ] (ANSI ਅਨੁਮੋਦਿਤ, ਸਂਯੁਕ੍ਤ IEEE/ASTM ਮਾਨਕ)
* [http://www.sae.org/standardsdev/tsb/tsb003.pdf SAE SI (ਮੀਟ੍ਰਿਕ) ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੇ ਨਿਯਮ]
 
;ਸੂਚਨਾ
ਲਾਈਨ 311:
[[uk:Міжнародна система одиниць (СІ)]]
[[ur:بین الاقوامی نظام اکائیات]]
[[uz:SIXalqaro birliklar tizimi]]
[[vec:Sistema Internasional]]
[[vi:SI]]
"https://pa.wikipedia.org/wiki/ਕੌਮਾਂਤਰੀ_ਇਕਾਈ_ਢਾਂਚਾ" ਤੋਂ ਲਿਆ