ਇਵੈਂਟ ਹੌਰਿਜ਼ਨ

ਹੋਰ ਵਰਤੋਂਆਂ ਲਈ, ਦੇਖੋ ਈਵੈਂਟ ਹੌਰਿਜ਼ਨ (ਗੁੰਝਲਖੋਲ) ਅਤੇ ਹੌਰਿਜ਼ਨ (ਜਨਰਲ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ)।

ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਮ ਸਾਪੇਖਤਾ ਸਿੱਧਾਂਤ ਵਿੱਚ, ਘਟਨਾ ਖਤਿਜ ਦੇਸ਼-ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੀਮਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਪਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਦੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬੈਠੇ ਕਿਸੇ ਦਰਸ਼ਕ ਜਾਂ ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਗਿਆਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਦੇ ਇਸ ਖਤਿਜ ਦੇ ਪਾਰ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਉਸ ਸੀਮਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਥੋਂ ਵਾਪਸੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਇਸ ਦੇ ਪਾਰ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਣ ਇੰਨਾ ਭਿਆਨਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼, ਚਾਹੇ ਚੀਜ਼ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਇੱਥੋਂ ਬਹਾਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਲ਼ਾ ਛੇਕ (ਬਲੈਕ ਹੋਲ) ਹੈ। ਕਾਲੇ ਛੇਕਾਂ ਦੇ ਘਟਨਾ ਖਤਿਜਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਘਟਨਾ ਖਤਿਜ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ - ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਾਲਾ ਉਸਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਸਕਦਾ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲੇ ਛੇਕ ਕਾਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ - ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਕੋਈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੀ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ ਕਾਲੇ ਛੇਕ ਦੇ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੀ ਚਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਉਸ ਦੀ ਤਰਫ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਘਟਨਾ ਖਤਿਜ ਦੀ ਸੀਮਾ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਉਵੇਂ-ਉਵੇਂ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਕਹਿਰ ਨਾਲ ਸਾਪੇਖਤਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੋਖੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਖਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਦੂਰੋਂ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਕਾਲੇ ਛੇਕ ਦੇ ਤਰਫ ਡਿੱਗਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਛਵੀ ਵਿੱਚ ਲਾਲਿਮਾ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਕ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਪਾਂਦੇ ਕਿ ਚੀਜ਼ ਘਟਨਾ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਹੀ ਕਰ ਜਾਵੇ। ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ - ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਕਾਲੇ ਛੇਕ ਦੀ ਤਰਫ ਡਿੱਗ ਕੇ ਘਟਨਾ ਖਤਿਜ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਪੇਖਤਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿੰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹੋਰ ਲਿਖਤਾਂ

• The Universe in a Nutshell by Stephen Hawking
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Abhay Ashtekar and Badri Krishnan, “Isolated and Dynamical Horizons and Their Applications”, Living Rev. Relativity, 7, (2004), 10; Online Article, cited Feb.2009.