ਚਿਤਰਕੂਟ

ਚਿਤਰਕੂਟਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਤਨਾ ਜਿਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੱਕ ਨਗਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਪੰਚਾਇਤ ਹੈ। ਇਹ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਵਾਲਾ ਨਗਰ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਚਿਤਰਕੁਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਹੈੱਡਕੁਆਟਰ ਚਿਤਰਕੂਟ ਧਾਮ (ਕਰਵੀ) ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੇਤਰ ਚਿਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਚਿਤਰਕੂਟ चित्रकूट
ਨਗਰ
ਰਾਮਘਾਟ, ਚਿਤਰਕੂਟ
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਰਾਜ	ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ	ਸਤਨਾ
ਆਬਾਦੀ  (2001)
• ਕੁੱਲ	22,294
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
• ਅਧਿਕਾਰਤ	ਹਿੰਦੀ
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ	ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST)

ਟੂਰਿਸਟ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਸਥਾਨ

Shri Kamta Nath 2nd face on Kamadgiri parikrma path

ਕਾਮਦਗਿਰੀ

ਇਸ ਪਵਿਤਰ ਪਹਾੜ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਸਰਧਾਲੂ ਕਾਮਦਗਿਰੀ ਪਹਾੜ ਦੀ 5 ਕਿਮੀ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਆਪਣੀ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਇਸ ਪਹਾੜ ਦੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕ ਮੰਦਿਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਚਿਤਰਕੂਟ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਕਾਮਤਾਨਾਥ ਅਤੇ ਭਰਤ ਮਿਲਾਪ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਰਾਮਘਾਟ

ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੇ ਤਟ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਰਾਮਘਾਟ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਰਿਆਕਲਾਪ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ

ਰਾਮਘਾਟ ਤੋਂ 2 ਕਿਮੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜਨਕ ਪੁਤਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਜਾਨਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਨਕੀ ਇੱਥੇ ਇਸਨਾਨ ਕਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਰਾਮ ਜਾਨਕੀ ਰਘੁਵੀਰ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਸੰਕਟ ਮੋਚਨ ਮੰਦਿਰ ਹੈ।

ਬਲੌਰ ਸ਼ਿਲਾ

ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਹੀ ਇਹ ਸ਼ਿਲਾ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਿਲਾ ਉੱਤੇ ਸੀਤੇ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛਪੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸ਼ਿਲਾ ਉੱਤੇ ਖੜੀ ਸੀ ਤਾਂ ਜੈੰਤ ਨੇ ਕਾਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਉਸ ਨੂੰ ਠੁੰਗ ਮਾਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਿਲਾ ਉੱਤੇ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਬੈਠਕੇ ਚਿਤਰਕੂਟ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਿਹਾਰਦੇ ਸਨ।

ਅਨਸੁਇਆ ਅਤਰੀ ਆਸ਼ਰਮ

ਬਲੌਰ ਸ਼ਿਲਾ ਤੋਂ ਲੱਗਪਗ 4 ਕਿਮੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਘਣ ਵਣਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਇਹ ਏਕਾਂਤ ਆਸ਼ਰਮ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਅਤਰੀ ਮੁਨੀ, ਅਨੁਸੁਇਆ, ਦੱਤਾਤਰੇਇਏ ਅਤੇ ਦੁਰਵਾਸ਼ਾ ਮੁਨੀ ਦੀਆਂ ਮਰਤੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਹਨ।

ਗੁਪਤ ਗੋਦਾਵਰੀ

Temples in Panchmukhi Hanuman Dhara

ਨਗਰ ਤੋਂ 18 ਕਿਮੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਗੁਪਤ ਗੋਦਾਵਰੀ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੋ ਗੁਫਾਵਾਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੁਫਾ ਚੌੜੀ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਪਰਵੇਸ਼ ਦਵਾਰ ਭੀੜਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੌਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਘੁਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਤਾਲਾਬ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਗੁਫਾ ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਭੀੜੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਣੀ ਵਗਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਅਤੇ ਲਛਮਣ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਸੀ।

ਹਨੁਮਾਨ ਧਾਰਾ

ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨੁਮਾਨ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਹਨੁਮਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਝਰਨੇ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਧਾਰਾ ਸਰੀਰਾਮ ਨੇ ਲੰਕਾ ਦਹਨ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨੁਮਾਨ ਦੇ ਆਰਾਮ ਲਈ ਬਣਵਾਈ ਸੀ। ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਸੀਤਾ ਰਸੋਈ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਚਿਤਰਕੂਟ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਨਜਾਰਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਭਰਤਕੂਪ

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਰਾਜਤਿਲਕ ਲਈ ਭਰਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਾਰੇ ਨਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਇੱਥੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਅਤਰੀ ਮੁਨੀ ਦੇ ਪਰਾਮਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਭਰਤ ਨੇ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਕੂਪ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਕੂਪ ਨੂੰ ਭਰਤ ਕੂਪ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਹੈ।