ਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ
ਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬਰ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਫਰਗਨਾ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਦੀ ਰਾਣੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਹੋਰ ਪਤਨੀਆਂ ਆਇਸ਼ਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਮਸੂਮਾ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਵਾਂਗ ਬਾਬਰ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਸੀ।[1]
| ਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ | |
|---|---|
| ਤਿਮੁਰਿਦ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਫਰਗਨਾ ਘਾਟੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਪਤਨੀ ਕਾਬੁਲ ਦੀ ਰਾਣੀ ਪਤਨੀ | |
| ਮੌਤ | ਅੰ. 1506–07 |
| ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ | |
| ਘਰਾਣਾ | ਤਿਮੁਰਿਦ (ਜਨਮ ਤੋਂ) |
| ਪਿਤਾ | ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਮਿਰਜ਼ਾ |
| ਮਾਤਾ | ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਬੇਗਮ |
| ਧਰਮ | ਇਸਲਾਮ |
ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਗਲ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਪ੍ਰਥਾ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸਦਾ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁਮਾਯੂੰ, ਦੂਜਾ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ, ਜੋ 1530 ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।[2]
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼
ਸੋਧੋਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਦਾ ਜਨਮ ਤੈਮੂਰਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਬਰ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਮੀਰ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਪੋਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਬੇਗਮ ਦੇ ਭਰਾ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਬੂ ਸਈਦ ਮਿਰਜ਼ਾ, ਤੈਮੂਰੀਦ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।
ਜ਼ੈਨਾਬ ਦੇ ਚਾਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਰਗ਼ਾਨਾ ਘਾਟੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਉਮਰ ਸ਼ੇਖ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਹੁਰਾ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਤੀ, ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ, ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਬੇਗਮ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਏਕ ਬੇਗਮ, ਜੋ ਬਾਬਰ ਦੇ ਭਰਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਭਰਜਾਈ ਬਣੀ।
ਵਿਆਹ
ਸੋਧੋਬਾਬਰ ਨੇ 1504 ਵਿੱਚ ਕਾਬੁਲ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਤਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਬਾਬਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਾਲ ਵੀ ਠੀਕ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਸੀ।[3]
ਬਾਬਰ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੇ ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਬੇਗਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਤਿਰਮਿਜ਼ ਦੇ ਮੀਰ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਰਹੂਮ ਪਤਨੀ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਖੰਡਜ਼ਾ ਬੇਗਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੇ ਪੰਜ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਾਬਰ ਦੀ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਲਈ ਨਫ਼ਰਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ੈਨਾਬ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਗਿਆ। ਇਹ ਬਾਬਰ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਨਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵਿਆਹ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ "ਚੰਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ" ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।[4][5] ਬਾਬਰ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ "ਬਹੁਤ ਜਮਾਂਦਰੂ ਨਹੀਂ ਸੀ"।[4]
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਬਾਬਰ ਦੇ ਹਰਮ (ਉਸ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ) ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਇਸਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਤਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।[6]
ਮੌਤ
ਸੋਧੋਜ਼ੈਨਾਬ ਸੁਲਤਾਨ ਬੇਗਮ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਭਾਵ 1506 ਜਾਂ 1507 ਵਿੱਚ ਬੇਔਲਾਦ ਮਰ ਗਈ।[7] ਸਮਕਾਲੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਚੇਚਕ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ।[8]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Zinat Kausar. Muslim women in medieval India. The University of California. p. 22.
- ↑ Mohammad Maulana. Encyclopaedia Of Quranic Studies. Anmol Publications Pvt. Ltd. p. 96. ISBN 9788126127719.
- ↑ B. S. Chandrababu (2009). Woman, Her History and Her Struggle for Emancipation. Bharathi Puthakalayam. p. 202. ISBN 9788189909970.
- ↑ 4.0 4.1 Ruby Lal (22 September 2005). Domesticity and Power in the Early Mughal World. Cambridge University Press. p. 115. ISBN 9780521850223.
- ↑ Harbans Mukhia (15 April 2008). The Mughals of India. John Wiley & Sons. p. 140. ISBN 9780470758151.
- ↑ The Mughal Harem. The University of Michigan. 1988. p. 224. ISBN 9788185179032.
- ↑ Babur (2006). Babur Nama: Journal of Emperor Babur. Penguin Books India. p. 362. ISBN 9780144001491.
- ↑ William Erskine (1994). History of India Under Baber. Atlantic Publishers. p. 526. ISBN 9788171560325.