ਜੈਨ ਟਿੰਬਰਗਨ
ਜੈਨ ਟਿੰਬਰਗਨ (/ˈtɪnbɜːrɡən/; ਡੱਚ: [ˈtɪnˌbɛrɣə(n)]; 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1903 – 9 ਜੂਨ 1994) ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਡੱਚ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੀ। 1969 ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨੋਬਲ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਇਨਾਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਰਗਨਾਰ ਫਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਉਹ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕਾਨੋਮੈਟਰਿਕਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਪਿਤਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1][2] ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਮੈਕਰੋ ਇਕਾਨੋਮੈਟਰਿਕ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਪਛਾਣ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੱਲ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਉਸ ਦੇ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਹਨ। [1] ਟਿੰਬਰਗਨ ਇਕਾਨੋਮਿਸਟਸ ਫਾਰ ਪੀਸ ਐਂਡ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਇੱਕ ਬਾਨੀ ਟਰੱਸਟੀ ਸੀ। 1945 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਬਿਓਰੋ ਫਾਰ ਇਕਨਾਮਿਕ ਪਾਲਿਸੀ ਐਨਾਲਿਸਿਸ (ਸੀਪੀਪੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸੀ।
ਜੈਨ ਟਿੰਬਰਗਨ | |
|---|---|
 ਜੈਨ ਟਿੰਬਰਗਨ 1982 ਵਿੱਚ | |
| ਜਨਮ | 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1903 ਹੇਗ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ |
| ਮੌਤ | ਜੂਨ 9, 1994 (ਉਮਰ 91) ਹੇਗ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਨੀਦਰਲੈਂਡ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਲੀਡੇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਇਰੈਸਮਸ ਪੁਰਸਕਾਰ (1967) ਆਰਥਕ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਇਨਾਮ (1969) |
| ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ | |
| ਖੇਤਰ | ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, ਇਕਾਨੋਮੈਟਰਿਕਸ |
| ਅਦਾਰੇ | ਇਰੈਸਮਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ |
| ਡਾਕਟੋਰਲ ਸਲਾਹਕਾਰ | ਪੌਲ ਏਹਰੇਨਫੇਸਟ |
| Influences | ਓਸਕਰ ਆਰ. ਲੈਂਜ |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਜਾਨ ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਡਰਕ ਕੋਰਨੇਲਿਸ ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਅਤੇ ਜਨੇਟ ਵੈਨ ਈਕ ਦੇ ਪੰਜ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਿਕੋਲਾ "ਨਿਕੋ" ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਨੇ ਵੀ ਫ਼ਿਜੀਆਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ, 1973 ਦੇ ਦੌਰਾਨ) ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਲੁਊਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੰਛੀ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੈਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਲਾਸ ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਦੋਨੋਂ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਇਕੱਲੇ ਸਕੇ ਭਰਾ ਹਨ। [3] 1921 ਅਤੇ 1925 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਨੇ ਪਾਲ ਏਹਰੇਨਫੇਸਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੀਡੇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਲੀਡੇਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਐਰਨਫੈਸਟ, ਕਮੇਰਲਿੰਗ ਓਨਸ, ਹੈਂਡਰਿਕ ਲੋਰੇਂਜ, ਪੀਟਰ ਜ਼ੀਮੈਨ ਅਤੇ ਅਲਬਰਟ ਆਇਨਸਟਾਈਨ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ।[4][5]
ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਟਿੰਬਰਗਨ ਨੇ ਰਾਟਰਡੈਮ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆਂ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਸਟੈਟਿਕਸ (ਸੀਬੀਐਸ) ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੇਵਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਲੀਡੇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪਰਤਿਆ ਅਤੇ 1929 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਥੀਸਿਸ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਿਆ ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ "Minimumproblemen in de natuurkunde en de economie" (ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਅਤੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ)। [6] ਏਹਰੇਨਫੇਸਟ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਨੂੰ ਗਣਿਤ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪੀਆਂ ਜੋੜਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਸੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਨੇ ਨਵੇਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਸੰਬੰਧੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਟਿੰਗਬਰਗਨ 1945 ਤੱਕ ਸੀ.ਬੀ.ਐਸ. ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣਿਆ। ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ.ਬੀ.ਐਸ. ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਟਿੰਗਬਰਗਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। 1931 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਐਮਸਟਰਡਮ ਦੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ, ਅਤੇ 1933 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਗਣਿਤ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨੀਦਰਲੈਂਡਸ ਸਕੂਲ ਆਫ ਇਕਨਾਮਿਕਸ, ਰੋਟਰਡਮ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 1973 ਤੱਕ ਰਿਹਾ।
1929 ਤੋਂ 1945 ਤਕ ਉਸਨੇ ਡੱਚ ਅੰਕੜਾ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੈਸ਼ਨਜ਼ (1936-1938) ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 1945 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਦੀ ਬਿਓਰੋ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ 1955 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਿਤਾਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਡੱਚ ਆਰਥਿਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਨੀਦਰਲੈਂਡਸ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਦੀ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ) ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਅਰਬ ਰਿਪਬਲਿਕ, ਤੁਰਕੀ, ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲਾ, ਸੂਰੀਨਾਮ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ।[7]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 Magnus, Jan & Mary S. Morgan (1987) The ET Interview: Professor J. Tinbergen in: 'Econometric Theory 3, 1987, 117-142.
- ↑ Willlekens, Frans (2008) International Migration in Europe: Data, Models and Estimates. New Jersey. John Wiley & Sons: 117.
- ↑ "Nobel Prize Facts".
- ↑ Jan Tinbergen (1903–1994) Koninklijke Bibliotheek (in Dutch)
- ↑ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "ਜੈਨ ਟਿੰਬਰਗਨ", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
- ↑ Jan Tinbergen (1929). "Minimumproblemen in de natuurkunde en de economie" (PDF).
- ↑ Curriculum Vitae. nobelprize.org