ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਾ
ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਾ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਉੜੀਸਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 2001 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1] ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਖਨਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਬਣਨੋਂ ਬਚਾਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਹਨਾਂ ਖਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜਦੂਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਜ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਵਿਦਿਆਲਿਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 2011 ਵਿੱਚ ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਿਆ ਨੇ ਓਡਿਸ਼ਾ ਲਿਵਿੰਗ ਲੀਜੇਂਡ ਅਵਾਰਡ ਫਾਰ ਏਕਸਿਲੇਂਸ ਇਸ ਸੋਸ਼ਲ ਸਰਵਿਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।[2]
ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 15 ਜੁਲਾਈ 1947 ਕੈਨਸ਼ੀ, ਕੇਨਝਾਰ, ਉੜੀਸਾ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਿਆ ਨੇ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਪਰਿਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।
ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਤੁਲਸੀ ਮੁੰਡਾ ਪਛੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਾਖਰਤਾ ਫੈਲਾਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਨੋਬਾ ਭਾਵੇਂ ਨੇ ਜਦੋਂ 1963 ਵਿੱਚ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਭੂਦਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਪਦਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉੜੀਸਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਉਸ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਆਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਬਦਲਨਾ ਸੀ। ਉਸ ਪਦਯਾਤਰਾ ਉੱਤੇ ਤੁਲਸੀ ਨੇ ਵਿਨੋਬਾ ਵਲੋਂ ਬਚਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੇਗੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 1964 ਵਿੱਚ ਆਚਾਰਿਆ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਸੇਵਾ ਅਧਿਆਪਨ ਵਲੋਂ ਲੈਸ ਹੋ ਕਰ ਉਸਨੇ ਸੇਰੇਂਡਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਮੁੰਡਾ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਜੁਲਾਈ 1947 ਨੂੰ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਕਿਓਂਝਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੈਂਸ਼ੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[3] ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ ਪਰ ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਵੀਕਾਰਨਯੋਗ ਸੀ।[4] ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਰੇਂਦਾ ਪਿੰਡ ਚਲੀ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਖਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਸਰਗਰਮੀ
ਸੋਧੋ1961 ਵਿੱਚ, ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਰਾਮਾਦੇਵੀ ਚੌਧਰੀ, ਨਿਰਮਲਾ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਅਤੇ ਮਾਲਤੀ ਚੌਧਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ। ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਅਚਾਰੀਆ ਵਿਨੋਬਾ ਭਾਵੇ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭੂਦਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ 1963 ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਉਹ 1964 ਵਿੱਚ ਸੇਰੇਂਡਾ ਵਾਪਸ ਆਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[5] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ "ਆਦਿਵਾਸ ਵਿਕਾਸ ਸਮਿਤੀ ਸਕੂਲ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। 2019 ਤੱਕ, ਸਕੂਲ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 500 ਲੜਕੇ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[6] 1964 ਤੋਂ, ਉਸ ਨੇ 20,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਜਾਂ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ 17 ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।[7]
ਇਨਾਮ
ਸੋਧੋ- 2001 ਵਿੱਚ, "ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ" ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[8]
- ਕਦਾਮਬੀਨੀ ਸਨਮਾਨ, 2008 ਵਿੱਚ।[9]
- ਓਡੀਸ਼ਾ ਲਿਵਿੰਗ ਲੀਜੈਂਡ ਅਵਾਰਡ, ਐਕਸਿਲੈਂਸ ਇਨ ਸੋਸ਼ਲ ਸਰਵਿਸ, 2011 ਵਿੱਚ।[10]
- ਲਕਸ਼ਮੀਪਤ ਸਿੰਘਾਨੀਆ - ਆਈ.ਆਈ.ਐਮ. ਲਖਨਊ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਵਾਰਡ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਨਤੀ (ਲੀਡਰ), 2009 ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[11]
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਤੁਲਸੀ ਆਪਾ, ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਜੀਵਨੀ ਫ਼ਿਲਮ 2015 ਵਿੱਚ ਕੋਲਕਾਤਾ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਮਿਲੀ।[12] ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ 30 ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਨੂੰ ਤਹਿਰਾਨ ਜੈਸਮੀਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਟੀ.ਜੇ.ਆਈ.ਐਫ.ਐਫ.) ਦੇ ਚੌਥੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[13]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 ਨਵੰਬਰ 2014. Retrieved 21 July 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2013-03-07. Retrieved 2017-03-15.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Priya (11 August 2013). "Story of Tulasi Munda – Adivasi Warrior Princess who empowered her people with education". Be Positive (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Archived from the original on 7 ਜਨਵਰੀ 2019. Retrieved 7 January 2019.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Bureau, Odisha Sun Times. "8 Odisha districts among 50 most backward in country: Survey | OdishaSunTimes.com" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2019-05-25.
{{cite web}}:|last=has generic name (help) - ↑ "What you should know about inspiring story of Tulasi Munda of Odisha who has taught more than 20,000 children". Bhubaneshwar Buzz. 18 May 2017. Retrieved 7 January 2019.
- ↑ "Odia Film Tulasi Apa Based on Life of Eminent Social Activist Tulasi Munda-2016". Odisha News. Retrieved 5 January 2019.
- ↑ "Here's The Story Of Tulasi Munda a.k.a Tulasi Apa". Kutchina Foundation (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 7 July 2017. Archived from the original on 7 ਜਨਵਰੀ 2019. Retrieved 7 January 2019.
- ↑ "Padma Awards". Department of General Administration and Public Grievance, Odisha. Retrieved 7 January 2019.
- ↑ "Tulasi Munda gets Kadambini Samman". The Hindu. 3 July 2008. Retrieved 9 March 2019.
- ↑ "Odisha Living Legend Award (Excellence in Social Service): Ms. Tulasi Munda". Odisha Diary. 11 November 2011. Archived from the original on 7 March 2013. Retrieved 22 October 2012.
- ↑ "Lakshmipat Singhania- IIM, Lucknow National Leadership Awards". LPSIIML Awards. Archived from the original on 9 ਜਨਵਰੀ 2019. Retrieved 7 January 2019.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Wait for Tulasi Munda biopic in city". Telegraph India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 7 January 2019.
- ↑ "Award-winning Biography 'Tulasi Apa' to be Screened at Tehran Film Festival". Discover Bhubaneswar (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 22 October 2016. Archived from the original on 5 ਜਨਵਰੀ 2019. Retrieved 5 January 2019.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)