ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ
ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਖੂਨ ਦਾ ਵਿਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਵਿਰਾਸਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਤੀਬਰਤਾ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।[1] ਅਕਸਰ ਹਲਕੇ ਜਿਹੇ ਗੰਭੀਰ ਅਨੀਮੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਨੀਮੀਆ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦਾ ਫਿੱਕਾਪਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੱਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤਿੱਲੀ, ਪੀਲੀ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਜੈਨੇਟਿਕ ਵਿਕਾਰ ਹਨ।[2] ਇਹ ਦੋ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਲਫ਼ਾ ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਅਤੇ ਬੀਟਾ ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ। ਅਲਫ਼ਾ ਅਤੇ ਬੀਟਾ ਥੈਲੇਸੀਮੀਆ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਐਲਫ਼ਾ ਗਲੋਬਿਨ ਲਈ ਚਾਰ ਜੀਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਾਂ ਬੀਟਾ ਗਲੋਬਿਨ ਲਈ ਦੋ ਜੀਨ ਕਿੰਨੀਆਂ ਗੁੰਮ ਹਨ। ਨਿਦਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਖੂਨ ਗਿਣਤੀ, ਖਾਸ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਟੈਸਟ ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਟੈਸਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[3] ਜਨਮਪੂਰਵ ਪ੍ਰੀਖਣ ਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਦਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[4]
ਇਲਾਜ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਤੀਬਰਤਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੂਨ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ, ਆਇਰਨ ਕੈਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਇਰਨ ਕੈਲੇਸ਼ਨ ਡਿਫੇਰੌਕਸਾਮਾਈਨ ਜਾਂ ਡੈਫੀਸਿਾਇਰੌਕਸ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[5] ਉਲਟੀਆਂ ਜਾਂ ਜਿਗਰ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ, ਲਾਗਾਂ, ਅਤੇ ਓਸਟੀਓਪਰੋਰਸਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਟ੍ਰਾਂਸਫ਼ਯਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੋਹੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਸਪਲੀਨ ਬਹੁਤ ਵਧ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਰਜੀਕਲ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।
2013 ਤੱਕ ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਲਗਭਗ 280 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 439,000 ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[6] ਇਹ ਇਟਾਲੀਅਨ, ਗ੍ਰੀਕ, ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਹੈ।[7] ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਮਾਰੀ ਦੀ ਸਮਾਨ ਦਰ ਹੈ।[8] ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 2015 ਵਿੱਚ 16,800 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ, 1990 ਵਿੱਚ 36,000 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।[9] ਜਿਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਦੀ ਮਾਮੂਲੀ ਡਿਗਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਲੇਰੀਏ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਮ ਕਿਉਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਮਲੇਰੀਆ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।[10]
ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ
ਸੋਧੋ
- ਆਇਰਨ ਓਵਰਲੋਡ: ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲੋਹੇ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਕਾਰਨ ਦਿਲ, ਜਿਗਰ, ਅਤੇ ਐਂਡੋਕਰਾਈਨ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹਾਰਮੋਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਹੇ ਦੀ ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ, ਬੀਟਾ ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਮਰੀਜ਼ ਸੰਭਾਵੀ ਘਾਤਕ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[11]
- ਲਾਗ: ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਪਲੀਨ ਨੂੰ ਹਟਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੱਚ ਹੈ।[12]
- ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਵਿਗਾੜਤਾ: ਥੈਲੇਸੇਮੀਆ ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੱਡੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਚਿਹਰੇ ਅਤੇ ਖੋਪਰੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਲੇ ਅਤੇ ਭੁਰਭੁਰਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਜੋਖਮ ਵਧਦਾ ਹੈ।[13]
- ਵਧੀ ਹੋਈ ਸਪਲੀਨ: ਸਪਲੀਨ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਣਚਾਹੇ ਸਾਮੱਗਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨੇ ਗਏ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ, ਨੂੰ ਫਿਲਟਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਥਾਲਸੀਮੀਆ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਰਕਤਾਣੂਆਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸਪਲੀਨ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸਪਲੀਓਨਾਈਜੈਲੀ ਅਨੀਮੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਦਤਰ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਟ੍ਰਾਂਸਫਯੂਸ਼ਨਡ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।[14]
- ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਦਾ ਹੌਲੀ ਹੋਣਾ: ਅਨੀਮੀਆ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਥਾਲਸੀਮੀਆ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[15]
- ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ: ਬੀਮਾਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿਲ ਦਾ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ, ਗੰਭੀਰ ਥੈਲੀਸੀਮੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[16]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "What Are the Signs and Symptoms of Thalassemias?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "What Causes Thalassemias?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 26 ਅਗਸਤ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "How Are Thalassemias Diagnosed?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "How Can Thalassemias Be Prevented?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "How Are Thalassemias Treated?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Global Burden of Disease Study 2013, Collaborators (22 August 2015). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 386 (9995): 743–800. doi:10.1016/s0140-6736(15)60692-4. PMC 4561509. PMID 26063472.
{{cite journal}}:|first1=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ "What Are Thalassemias?". NHLBI. 3 ਜੁਲਾਈ 2012. Archived from the original on 26 ਅਗਸਤ 2016. Retrieved 5 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Clin. Methods in Ped (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Jaypee Brothers Publishers. 2005. p. 21. ISBN 9788171798087.[permanent dead link]
- ↑ GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17 December 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385: 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442.
{{cite journal}}:|first1=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ Weatherall, D. J. (2015). "The Thalassemias: Disorders of Globin Synthesis". Williams Hematology (9e ed.). McGraw Hill Professional. p. 725. ISBN 9780071833011. Archived from the original on 15 ਸਤੰਬਰ 2016.
{{cite book}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Cianciulli P (October 2008). "Treatment of iron overload in thalassemia". Pediatr Endocrinol Rev. 6 (Suppl 1): 208–13. PMID 19337180.
- ↑ "Archived copy". Archived from the original on 20 November 2016. Retrieved 2017-04-04.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ Vogiatzi, Maria G; Macklin, Eric A; Fung, Ellen B; Cheung, Angela M; Vichinsky, Elliot; Olivieri, Nancy; Kirby, Melanie; Kwiatkowski, Janet L; Cunningham, Melody (March 2009). "Bone Disease in Thalassemia: A Frequent and Still Unresolved Problem". Journal of Bone and Mineral Research. 24 (3): 543–557. doi:10.1359/jbmr.080505. ISSN 0884-0431. PMC 3276604. PMID 18505376.
- ↑ "Symptoms and causes - Enlarged spleen (splenomegaly) - Mayo Clinic". www.mayoclinic.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 19 November 2016. Retrieved 2017-02-02.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Soliman, Ashraf T; Kalra, Sanjay; De Sanctis, Vincenzo (2014-11-01). "Anemia and growth". Indian Journal of Endocrinology and Metabolism (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 18 (7): 1. doi:10.4103/2230-8210.145038. PMC 4266864. PMID 25538873. Archived from the original on 4 December 2014.
{{cite journal}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ "Thalassemia Complications". Thalassemia. Open Publishing. Archived from the original on 3 October 2011. Retrieved 27 September 2011.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)