ਧਨਤੇਰਸ
ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ (ਪੂਰਨਿਮੰਤਾ) ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੀ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੌਰਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਘੜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਧਨਤੇਰਸ ਜਾਂ ਧਨਤਰਯੋਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਧਨਤੇਰਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। [1]
| ਧਨਤੇਰਸ | |
|---|---|
 ਧਨਵੰਤਰੀ, ਦਵਾਈ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ | |
| ਅਧਿਕਾਰਤ ਨਾਮ | धनतेरस |
| ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ | ਹਿੰਦੂ |
| ਕਿਸਮ | ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ |
| ਮਹੱਤਵ | ਸਿਹਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ |
| ਮਿਤੀ | Kartik Krishna Trayodashi |
| 2023 ਮਿਤੀ | 10 ਨਵੰਬਰ |
| 2024 ਮਿਤੀ | 29 ਅਕਤੂਬਰ |
| ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ | ਸਲਾਨਾ |
| ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ | ਦਿਵਾਲੀ |
ਜੈਨ ਆਗਾਮ ਵਿੱਚ, ਧਨਤੇਰਸ ਨੂੰ 'ਧੰਨੇ ਤੇਰਸ' ਜਾਂ 'ਧਨ ਤੇਰਸ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਇਸ ਦਿਨ ਤੀਸਰੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਯੋਗ ਨਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਯੋਗ ਨਿਰੋਧ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨਿਰਵਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਦਿਨ ਧੰਨ ਤੇਰਸ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਰਿਵਾਜ਼
ਸੋਧੋ
ਇਸ ਮੌਕੇ ਭਾਂਡੇ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਪੈਸੇ (ਚੀਜ਼ਾਂ) ਖਰੀਦਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤੇਰਾਂ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਲੋਕ ਧਨੀਆ ਵੀ ਖਰੀਦ ਕੇ ਘਰ 'ਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜਦੇ ਹਨ।
ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਦਿਨ ਚਾਂਦੀ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਵੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਲੋਕ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਣੇ ਭਾਂਡੇ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ।
ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗੇਟ ਦੇ ਬਾਹਰ ਅਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਦੀਵਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਯਮਰਾਜ ਦੇ ਦੂਤਾਂ ਨੇ ਯਮਰਾਜ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਹੈ? ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਭਗਵਾਨ ਯਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਦੱਖਣ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਧਨਤੇਰਸ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਭਗਵਾਨ ਯਮ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਵਰਤ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਧਨਵੰਤਰੀ
ਸੋਧੋਧਨਵੰਤਰੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਵੈਦ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਧਨਤੇਰਸ ਦਾ ਦਿਨ ਡਾਕਟਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਧਨਤੇਰਸ 'ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਧਨਤੇਰਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "धन्वंतरी जयंती राष्ट्रीय आयुर्वेद दिवस घोषित". Archived from the original on 17 अक्तूबर 2017. Retrieved 27 अक्तूबर 2016.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help)