ਨਸੀਮ ਜਹਾਂ
ਨਸੀਮ ਜਹਾਂ (ਜਨਮ: ਨਸੀਮ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼, ਵਿਆਹੁਤਾ ਨਾਮਃ ਨਸੀਮ ਅਕਬਰ ਖਾਨ) ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜਨਰਲ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਣਜਾਣ ਸੀ। ਉਸ ਉੱਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਿ-ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਨਸੀਮ ਜਹਾਂ ਬਾਗਬਾਨਪੁਰਾ ਦੇ ਕੁਲੀਨ ਮੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।
ਪਰਿਵਾਰ
ਸੋਧੋਨਸੀਮ ਜਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਗਬਾਨਪੁਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਜਹਾਂਆਰਾ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਨਾ ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੇਫੀ ਵੀ ਸਨ।[1][2]ਬੇਗਮ ਜਹਾਂਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਦਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਵਜੋਂ ਗੋਲ ਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।[3] ਨਸੀਮ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਮੁਮਤਾਜ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ, ਜੋ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।[2]
ਐਕਟਿਵਵਾਦ, 1947-1959
ਸੋਧੋ.jpg)
ਨਸੀਮ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਨੇ ਕਰਨਲ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨਿਤ ਜੰਗੀ ਨਾਇਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਨਸੀਮ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁਡ਼ੇ ਹੋਏ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਿਹਾ ਹੈ।[4][5][6]
ਉਸ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ।[6]ਅਕਬਰ ਖਾਨ, ਜੋ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ' ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।[7][8]ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਨਸੀਮ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਮੀਆਂ ਇਫਤਿਖਾਰੂਦੀਨ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸਰਦਾਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਖਾਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਮੰਗਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।[9][10]ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ 12 ਸਤੰਬਰ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਇਫਤਿਖਾਰੂਦੀਨ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।
ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਗੁਪਤ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਨਸੀਮ ਨੇਡ਼ਿਓਂ ਸ਼ਾਮਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਖੁਰਸ਼ੀਦ ਅਨਵਰ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।[6] 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ, ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਉਹ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਖਵਾਜਾ ਅਬਦੁਰ ਰਹੀਮ, ਸਰਦਾਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਨੂੰ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਗਏ ਕਿ ਉਹ ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਆਰਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਬੂਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਗਵਾਹ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ (ਮੁਮਤਾਜ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼) ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਨੂੰ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਲਈ "ਸਪਾਂਸਰ" ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Asdar Ali, Communism in Pakistan 2015.
- ↑ 2.0 2.1 Life & Times, Begum Shahnawaz web site, archived from the original on 31 January 2016
- ↑ Pirbhai, Fatima Jinnah 2017.
- ↑ Jalal, Ayesha (2014), The Struggle for Pakistan: A Muslim Homeland and Global Politics, Harvard University Press, pp. 79–80, ISBN 978-0-674-74499-8
- ↑ Hamid Hussain, General Mohammed Akbar Khan (and some others), Brown Pundits web site, 25 October 2016.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Syed Ali Hamid, General Tariq and the Rawalpindi Conspiracy Case - II, The Friday Times, 8 January 2021.
- ↑
Amin, Agha Humayun (August 2015), "Memories of a Soldier by Major General Syed Wajahat Hussain (Book Review)", Pakistan Military Review, Volume 18, ISBN 978-1516850235,
However Sardar Yahya Effendi clearly mentions on page-151 of his book [..] that [the] Commanding Officer of 11 Cavalry was called by Pakistani Director Military Intelligence Colonel Sher Khan, MC to the GHQ in last week of August 1947 and briefed about Pakistani invasion plan.
- ↑
Jha, Prem Shankar (1996), Kashmir, 1947: Rival Versions of History, Oxford University Press, p. 29, ISBN 978-0-19-563766-3,
'The big question really was', Khan writes, 'whether our government could be moved to take an active hand in the affair. We were soon to find that a move in this direction had already started'.
- ↑
Raghavan, Srinath (2010), War and Peace in Modern India, Palgrave Macmillan, p. 105, ISBN 978-1-137-00737-7,
Akbar was also approached by a senior Muslim League leader, Mian Iftikharuddin, who was proceeding to Kashmir's capital, Srinagar, to assess Pakistan's prospects.
- ↑
Schofield, Victoria (1996), Kashmir in the crossfire, I.B. Tauris, p. 141, ISBN 978-1-86064-036-0,
'One day someone introduced me to Sardar Ibrahim', writes Akbar Khan, a junior army officer who was in Murree in September 1947.