ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ
| ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ | |
|---|---|
_from_a_painting_of_Maharaja_Sidh_Sen_Receiving_an_Embassy,_including_Guru_Gobind_Singh_in_1701_(cropped).jpg) | |
| ਜਾਤੀ | ਘੋੜਾ |
| ਨਸਲ | ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ |
| ਜਨਮ | 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ |
| ਮੌਤ | ਅਗਿਆਤ (ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ 1708) |
| ਵਰਣਨਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ | ਮਾਊਂਟ |
| ਮਾਲਕ | ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ |
| ਦਿੱਖ | ਨੀਲਾ |
ਨੀਲਾ, ਇੱਕ ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ ਸੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ।[1] ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੰਡਿਕ ਦੇਵਤੇ ਇੱਕ ਪਹਾੜ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਹਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਨੇ ਨੀਲਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਾਹਨ ਵਜੋਂ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਕਿਰਪਾਲ ਚੰਦ ਤੋਂ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਸਿੱਖੀ ਸੀ।[2] ਇਹ ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਕਿ ਨੀਲਾ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ, ਘੋੜਾ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਤਵੰਤੇ ਜਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਤੋਂ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[3] ਨੀਲਾ ਇੱਕ ਗੂੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦਾ ਸਟਾਲੀਅਨ ਸੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਕਲਪਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ।[4] ਘੋੜੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਵਾਲਾ (ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਵਾਲਾ) ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਅਸਵਾਰ ਉਪਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਦਾ ਸਵਾਰ"।
ਘੋੜਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੇ ਗੁਣ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੁਸਤੀ, ਦਲੇਰੀ, ਅਡੋਲਤਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕਥਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਨੰਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਨੀਲਾ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵੜਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਭਰਮਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨੇ ਘੋੜੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅੱਡੀ ਪਾ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਖੜਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅੱਗੇ ਪਏ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇੱਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਸਿੱਖ ਕਥਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘੋੜੇ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੁਥੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਇੱਟਾਂ ਪਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਉੱਤੇ ਆਏ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੁਠੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਆਸ-ਪਾਸ ਕੋਈ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੇ ਭੱਠੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਾਕ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਗੁਰੂ ਹੈ ਤਾਂ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਕਰੋ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ, ਇਹ ਚੁਣੌਤੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਲਈ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨੇ ਨੀਲਾ ਨੂੰ ਭੱਠੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਚਿੱਕੜ ਨੂੰ ਮਿੱਧਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਖੁਰ ਨਾਲ ਭੱਠੀ ਦੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ।, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੱਠੀ ਤੁਰੰਤ ਠੰਢੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭੱਠੀਆਂ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਹੋਣ ਲਈ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਜਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਘੋੜੇ ਨੇ ਰਾਤ ਭਰ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੁਥੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੀਲਾ ਦੇ ਖੁਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਠੋਸ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5]
ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਚ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤਬੇਲੇ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਕੁਝ ਘੋੜੇ ਨੀਲਾ ਦੇ ਵੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸਲੀ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਲੇਟੀ-ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਪਤਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰਪੁਰਬ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।[6][7] ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਲੇ ਮਹੱਲੇ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਜਲੂਸਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਘੋੜੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਘੋੜੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਨੀਲਾ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਖ਼ਤ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਨੀਲਾ ਦੇ ਦੋ ਖਾਸ ਵੰਸ਼ਜ ਜੋਧਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਨਮੋਲ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦੇ ਘੋੜੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ
ਸੋਧੋਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼ ਦੁਆਰਾ ਕਵੀ ਪੀਲੂ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਨੀਲਾ ਨੂੰ ਸੱਤ ਘੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਉਤਰੇ ਹਨ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਦੀ ਘੋੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੱਕੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[8]
ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਹ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਮੰਨ ਕੇ ਕਿ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਇੱਕ ਨੀਲਾ ਘੋੜਾ ਉਸਨੂੰ ਖੋਹਣ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਆਇਆ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Singh, I. J. (31 December 2010). "A Man and His Horse". sikhchic. Retrieved 23 July 2024.
- ↑ "Five Most Important Horses in the Sikh History". SikhNet (originally published by The Kalgidhar Society). 5 March 2015. Retrieved 23 July 2024.
- ↑ "A story about Guru Gobind Singh Ji's – Neela Ghora/Blue Horse". Kalgidhar Society - Baru Sahib. 5 August 2014. Retrieved 23 July 2024.
- ↑ Singh, Harjinder (15 April 2022). "Baj: The Hawk and the Sikhs". Drishti Magazine. Retrieved 23 July 2024.
- ↑ "Guru Gobind Singh, 1830". Google Arts and Culture. Retrieved 23 July 2024.
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:7 - ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:8 - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000010-QINU`"'</ref>" does not exist.