ਨੰਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ
ਸਰਦਾਰ ਨੰਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Nanu Singh Saini) ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀ ਜਰਨੈਲ ਅਤੇ ਫੁਲਕੀਆਂ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸਨ। ਉਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1753 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਉਸਨੇ ਇਹ ਜਾਗੀਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ 1747 ਵਿੱਚ ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
1753 ਈ: ਵਿੱਚ ਜਾਗੀਰ ਦੀ ਗਰਾਂਟ
ਸੋਧੋਆਲਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਨੇ 1747 ਈ: ਵਿਚ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੇਮਕਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1753 ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਉਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਜਰਨੈਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਰਨੈਲ ਵਜੋਂ ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ, ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਜਾਗੀਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ, ਜੀਂਦ ਅਤੇ ਅੰਬਾਲਾ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਚਹਿਲ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਟਿਆਲੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੈਣੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਫੂਲਕੀਆਂ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਸਨ। ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਫੁਲਕੀਆਂ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ 'ਵਡੇ ਘਰ ਵਾਲੇ' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੇਰ ਸੋਢੀਆਂ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ 1-ਏਕੜ (4,000 m2) ਬੰਗਲਾ ਹਾਕਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ:
- 6500 ਬਿਘਾ - ਰਤਨਹੇੜੀ (ਪਟਿਆਲਾ)
- 6000 ਬੀਘਾ - ਸਨਿਆਣਹੇੜੀ (ਪਟਿਆਲਾ)
- 2500 ਬਿਘਾ - ਬਰਨਾਲਾ
- 5000 ਬਿਘਾ - ਭਗਵਾਨਪੁਰ (ਅੰਬਾਲਾ)
- 6000 ਬਿਘਾ - ਜੈਨਗਰ (ਰਾਜਪੁਰਾ)- ਫੁਲਕੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੈ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
- 130 ਬੀਘਾ - ਰਾਏਪੁਰ (ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ)
- 150 ਵਿੱਘੇ - ਦੇਵੀਨਗਰ (ਪਟਿਆਲਾ)
- 200 ਵਿੱਘੇ - ਬੁੱਢਣਪੁਰ (ਪਟਿਆਲਾ)
ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਜਿੱਤ
ਸੋਧੋ1763 ਈ: ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਜ਼ੈਨ ਖਾਂ ਤੋਂ ਸਰਹਿੰਦ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਫੁਲਕੀਆਂ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਜ
ਸੋਧੋਨਾਨੂ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੇ ਫੁਲਕੀਆਂ ਰਾਜ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਵੰਸ਼ਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਸਰਦਾਰ ਜੈ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ, ਸਰਦਾਰ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ, ਸਰਦਾਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ, ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ, ਫੁਲਕੀਆਂ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਸਰਦਾਰ ਜੈ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਅਤੇ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬੂਪ ਭੂਖਨ' ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋ- ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਜੀਤ ਸੈਣੀ (ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਾਲਮਨਵੀਸ, ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਵੀ)
- ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ( ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ, ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ 300 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ)