ਪਥੇਰ ਪਾਂਚਾਲੀ

ਪਥੇਰ ਪਾਂਚਾਲੀ ([pɔt̪ʰer pãtʃali], ਬੰਗਾਲੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ 1955 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰਾਏ ਨੇ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਿਭੂਤੀਭੂਸ਼ਣ ਬੰਧੋਪਾਧਿਆਏ ਦੇ ਇਸ ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਵਲ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

ਪਥੇਰ ਪਾਂਚਾਲੀ
ਪਥੇਰ ਪਾਂਚਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪੋਸਟਰ
ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ	ਸੱਤਿਆਜੀਤ ਰਾਏ
ਸਕਰੀਨਪਲੇਅ	ਸੱਤਿਆਜੀਤ ਰਾਏ
ਸਿਤਾਰੇ	ਸੁਬੀਰ ਬੈਨਰਜੀ ਕਾਨੁ ਬੈਨਰਜੀ ਕਰੁਣਾ ਬੈਨਰਜੀ ਉਮਾ ਦਾਸਗੁਪਤਾ ਚੂਨੀਵਾਲਾ ਦੇਵੀ ਤੁਲਸੀ ਚਕਰਵਰਤੀ
ਸਿਨੇਮਾਕਾਰ	ਸੁਬਰਾਤਾ ਮਿੱਤਰਾ
ਸੰਪਾਦਕ	ਦੁਲਾਲ ਦੱਤ
ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ
ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀ	ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਸਰਕਾਰ
ਰਿਲੀਜ਼ ਮਿਤੀ	26 ਅਗਸਤ 1955 (1955-08-26) (ਭਾਰਤ)
ਮਿਆਦ	112–126ਮਿੰਟ
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਭਾਸ਼ਾ	ਬੰਗਾਲੀ
ਬਜ਼ਟ	₹70,000–150,000 (approximately US$14,613–31,315)

ਕਲਾਕਾਰ

• ਕੰਨੁ ਬੈਨਰਜੀ - ਹਰੀਹਰ, ਅਪੂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਪਿਤਾ
• ਕਰੁਣਾ ਬੈਨਰਜੀ - ਸਰਬਾਜਿਆ, ਅਪੂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਮਾਤਾ
• ਸੁਬੀਰ ਬੈਨਰਜੀ - ਅਪੂ
• ਰੁਮਕੀ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ - ਬੇਬੀ ਦੁਰਗਾ
• ਉਮਾ ਦਾਸਗੁਪਤਾ - ਨਾਬਾਲਗ ਦੁਰਗਾ
• ਚੂਨੀਵਾਲਾ ਦੇਵੀ - ਮਾਤਾ ਠਾਕੁਰਨਾ
• ਹਰੇਨ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ -
• ਤੁਲਸੀ ਚਕਰਵਰਤੀ

==ਕਹਾਣੀ==। ਇਹ ਫਿਲਮ ਅਪੂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਹਰਿਹਰ ਰਾਏ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਜਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਜੋ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਘਰ ਚਲਦੇ ਹਨ। ਅਪੁ ਦੀ ਮਾਂ ਸਰਬਾਜਿਆ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦੋਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਅਪੂ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੁਰਗਾ ਅਪੂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਇੰਦਿਰ ਠਾਕਰੁਨ ਜੋ ਉਂਜ ਤਾਂ ਅਪੂ ਦੀ ਭੂਆ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਹੈ ਕਿ ਦਾਦੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਦੰਡ ਡਿੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਝੁਕ ਕੇ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਘਰ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕੁੱਟਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਖਾਣਾ ਘੱਟ ਪੈਣ ਉੱਤੇ ਜਦ ਕਦ ਸਰਬਾਜਿਆ ਦੀ ਰਸੋਈ ਤੋਂ ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਚੁਪਚਾਪ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਬਾਜਿਆ ਦੇ ਗ਼ੁੱਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਗੜ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਫਟੀ ਚਟਾਈ ਅਤੇ ਪੋਟਲੀ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਚੱਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਰਹਿਕੇ ਵਾਪਸ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੁਰਗਾ ਕਈ ਵਾਰ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਬਗੀਚੇ ਤੋਂ ਫਲ ਚੁਰਾਕੇ ਆਪਣੀ ਭੂਆ ਲਈ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਪੜੋਸਨ ਦੀ ਡਾਂਟ ਵੀ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਗੀਚਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹਰਿਹਰ ਦੇ ਹੀ ਬਾਪ-ਦਾਦਿਆਂ ਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਰਜ਼ ਨਾ ਚੁੱਕਾ ਸਕਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੜਪ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਵੇਖ ਸਰਬਾਜਿਆ ਦੇ ਸਵਾਭਿਮਾਨ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਨਰਾਜ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਗੁਆਂਢਣ ਉਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਹਾਰ ਚੁਰਾਉਣ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਸਰਬਾਜਿਆ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਜ਼ ਨਾ ਚੁਕਾਣ ਲਈ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੁਰਗਾ ਅਪੂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਮਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਦੋਨੋਂ ਮਿਲਕੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ, ਖੇਤਾਂ-ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਭੱਜਦੇ ਹਨ, ਮਠਿਆਈ ਵਾਲੇ ਦੇ ਆਉਣ ਉੱਤੇ ਦੂਰ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਬਾਇਸਕੋਪ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਜਿਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਰਾਮਲੀਲਾ ਦੇਖਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨ ਦੀ ਅਵਾਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੌਤੁਹਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਬੱਚੇ ਕਦੇ ਵੇਖ ਨਹੀਂ ਪਾਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਦੋਨੋਂ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿਚੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਪਟਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਟ੍ਰੇਨ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਦਿਨ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਪਲਬਧੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਖੇਡਕੇ ਪਰਤਦੇ ਵਕਤ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੂਆ ਇੰਦਿਰ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰੀ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਬੁਢੀ ਭੂਆ ਦੁਆਰਾ ਅਕਸਰ ਗੁਨਗੁਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਗੀਤ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਵੱਜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਹਰਿਹਰ ਓੜਕ ਪੈਸਾ ਕਮਾਣ ਲਈ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਸ ਬੰਨਾ ਕੇ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਘਰ ਦੀ ਮਰੰਮਤ ਹੋ ਸਕੇਗੀ, ਉਹ ਲੋਕ ਚੰਗੇ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨ ਸਕਣਗੇ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਖ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਰਬਾਜਿਆ ਲਈ ਇਹ ਚਿੱਠੀਆਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਿੱਜ ਜਾਣ ਨਾਲ ਦੁਰਗਾ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਆਭਾਵ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਬਿਗੜਦੀ ਚੱਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਤੂਫਾਨੀ ਰਾਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹ ਵੀ ਦਮ ਤੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਰਮਸਪਰਸ਼ੀ ਪਲ ਹੈ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹਰਿਹਰ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਘਰ ਪਰਤਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਦੇ ਲਈ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਉਪਹਾਰ ਹੈ। ਦੁਰਗਾ ਲਈ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਹੈ। ਮੀਂਹ ਦੇ ਕਾਰਨ ਘਰ ਦੀ ਭੈੜੀ ਹੋਈ ਹਾਲਤ ਉਸਨੂੰ ਇੰਨਾ ਵਿਆਕੁਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਿਖਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੱਨਾਟਾ। ਕੁੱਝ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਸਰੀ ਹੋਈ ਚੁੱਪੀ ਵਿਰਲਾਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਹਰਿਹਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਧੀ ਦੁਰਗਾ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਸਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਓੜਕ ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਘਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਤਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਘਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਉਜਾੜ ਪਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੱਪ ਰੇਂਗਦਾ ਹੋਇਆ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੜਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੈਲਗਾੜੀ ਤੰਗ ਰਸਤੇ ਤੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਉਦਾਸ ਅਤੇ ਮਜਬੂਰ ਚਿਹਰੇ ਪਿੱਛੇ ਛੁੱਟਦੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸੁੰਨੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੱਛੇ ਛੁੱਟਦਾ ਰਸਤਾ ਇਸ ਉਦਾਸ ਚੁੱਪੀ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।