ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼

ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ ਨੇ ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਪਨਾ 800 ਈ. ਵਿੱਚ ਉਪੇਂਦ੍ਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਾਜਾ ਭੋਜ ਹੋਇਆ।ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਧਾਰਾਨਗਰੀ ਧਾਰ ਸੀ,ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਜਾਨਕਾਰੀ ਸਾਨੂੰ ਪਦਮਗੁਪਤ ਦੀ ਲਿਖਤ 'ਨਵਸਹਸੰਕ ਚਰਿਤ' ਤੇ ਉਦੈਪੁਰ,ਮੱਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਭਿਲੇਖ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼
800–1327
ਰਾਜਧਾਨੀ	ਧਾਰ
ਸਰਕਾਰ	ਨਿਰੰਕੁਸ਼
ਮਹਰਾਜਾ
• c.800 – c.818	ਉਪੇਂਦ੍ਰ
• c.1010 – c.1055	ਭੋਜ I
• c.1274 – c.1283	ਅਰਜੁਨਵਰਮਨ II
Historical era	ਪੁਰਾਤਨ ਭਾਰਤ
• Established	800
• Disestablished	1327
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਜਰ-ਪ੍ਰਤੀਹਾਰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ

ਉੱਤਪਤੀ

ਵਾਟਸਨ,ਕੈਂਪਬੇਲ,ਫੋਰਬਸ,ਡਾ: ਭੰਡਾਰਕਰ ਆਦਿ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਹ ਗੁਰਜਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਸਨ।. ਸੀਅਕ ਪਰਮਾਰ ਦੇ 'ਹਰਸੋਲ ਤਾਂਬਾਲੇਖ' ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟਾਂ ਦੇ ਸਾਮੰਤ ਸਨ।

ਉਪੇਂਦ੍ਰ

ਇਹ ਇਸ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗਿਆਤ ਰਾਜਾ ਸੀ।

ਸੀਅਕ II

ਸੀਅਕ II ਜਾਂਨੀ ਹਰਸ਼ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਾਜਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਵਾਕਪਤੀ ਮੂੰਜ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ।

ਵਾਕਪਤੀ ਮੂੰਜ II

ਇਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀਵੱਲਭ,ਪ੍ਰਿਥਵੀਵੱਲਭ ਅਤੇ ਅਮੋਘਵਰਸ਼ ਵਰਗੀਆੰ ਉਪਾਧੀਆੰ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀਆੰ।ਇਸਨੇ ਕਲਚੂਰੀ ਰਾਜਾ ਯੁਵਰਾਜ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਹਰਾਕੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ,ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਅਸਨੇ ਗੁਹਿਲ ਰਾਜਾਵਾਂ ਦੇ ਮੇਵਾੜ ਤੇ ਹੰਲਾ ਕਰ ਕੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਆਘਾਟ 'ਚ ਹਨੇਰੀਆੰ ਲਿਆੰਦੀਆੰ।ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਟਨ \ ਅੰਹਿਲਵਾੜਾ (ਗੁਜਰਾਤ) ਦੇ ਚੌਲੁਕੀਆ ਸੋਲੰਕੀ ਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰਾਇਆ।

ਸਿੰਧੁਰਾਜ

ਇਸਨੇ ਕੁਮਾਰਨਾਰਾਇਣ,ਨਵਸਾਹਸੰਕ ਵਰਗੀਆੰ ਉਪਾਧੀਆੰ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀਆੰ।

ਭੋਜ (1000 ਈ: -1055 ਈ:)

ਸਿੰਧੁਰਾਜ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਭੋਜ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਾਜਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਸੀ। ਉਅਸਨੇ ਧਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲਿਆ। ਭੋਜ ਨੇ ਸਮਰਾਂਗਣ ਸੂਤਰਧਾਰ,ਭੋਜਚੰਪੂ, ਕੂਰਮ ਸ਼ਤਕ, ਸ਼ਬਦਾਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸਰਸਵਤੀ ਕੰਣਭਰਣ, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਵਿਆਕਰਨ ਤੇ ਸ਼੍ਰਿੰਗਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਣੇ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਿਆੰ।

ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ

ਸ਼ਾਸਕ ਦਾ ਨਾਂਅ		ਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ੁਰੂ	ਸ਼ਾਸਨ ਖਤਮ
1	ਉਪੇਂਦ੍ਰ	800	818
2	ਵੈਰੀਸਿੰਮ੍ਹਾ I	818	843
3	ਸੀਅਕ I	843	893
4	ਵਾਕਪਤੀਰਾਜਾ I	893	918
5	ਵੈਰੀਸਿੰਮ੍ਹਾ II	918	948
6	ਸੀਅਕ II 'ਹਰਸ਼ ਸੀਅਕ – ਇਹ ਤੈਲਪ ਦੂਜੇ (ਚਾਲੁਕੀਆ ਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਾ) ਹੱਥੋਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।	948	974
7	ਵਾਕਪਤੀ II ਮੂੰਜ – ਇਹ ਵੀ ਤੈਲਪ ਦੂਜੇ ਦੀ ਕੈਦ 'ਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ	974	995
8	ਸਿੰਧੁਰਾਜ - ਹੂਣਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ	995	1010
9	ਭੋਜ ਪਹਿਲਾ – ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਾ	1010	1055
10	ਜੈਸਿੰਮ੍ਹਾ I - ਕਲਚੂਰੀ ਰਾਜਾ ਕਰਣ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ.	1055	1068-69
11	ਉਦੈਦਿਤਿਆ - '	1068-69	1087
12	ਲਕਸ਼ਣਦੇਵ - ਇਸ ਦੇ ਵੇਲੇ ਮਹਿਮੂਦ ਗ਼ਜ਼ਨਵੀ ਨੇ ਮਾਲਵਾ ਏ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਉੱਜੈਨ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ .	1087	1094
13	ਨਰਵਰਮਨਦੇਵ '	1094	1134
14	ਯਸ਼ੋਵਰਮਣ - '	1134	1142
15	ਜੈਵਰਮਣ I	1142	1143
	ਬੱਲ਼ਲ਼ -	1143	1150-51
	ਕੁਮਾਰਪਾਲ ਚੋਲੂਕਿਆ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਸ਼ਾਸਨ
16	ਵਿੰਧੈਵਰਮਣ	1160	1193
17	ਸੁਭਤਵਰਮਣ	1193	1210
18	ਅਰਜੁਨਵਰਮਣ I - ਯਾਦਵਾਂ ਤੇ ਸੋਲੰਕੀਆੰ ਨੂੰ ਹਰਾ ਮੁੜ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ	1210	1218
19	ਦੇਵਪਾਲ	1218	1239
20	ਜੈਤੁਗੀਦੇਵਾ	1239	1256
21	ਜੈਵਰਮਣ II I	1256	1269
22	ਜੈਸਿੰਮ੍ਹਾ II	1269	1274
23	ਅਰਜੁਨਵਰਮਣ II	1274	1283
24	ਭੋਜ II	1283	?
25	ਮਹਾਲਕਦੇਵ - ਇਸ ਨੂੰ ਆਈਨ-ਉਲ-ਮੁਲਕ ਨੇ ਹਰਾਇਆ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ।	?	1305
26

ਗੈਲਰੀ

• 
  ਪਰਮਾਰਾਂ ਦੇ ਅਭਿਲੇਖ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀਆੰ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਨਕਸ਼ਾ।
• ਸੀਅਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹਰਸੋਲ ਤਾਂਬਾਲੇਖ, 949.
  ਸੀਅਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹਰਸੋਲ ਤਾਂਬਾਲੇਖ, 949.

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

• ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ