ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ
ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਇੱਕਲੇ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਕਤਵਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਜੰਟਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਘਰੇਲੂ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਜਾਂ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਦੁਆਰਾ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫੌਜ ਨਾਮਾਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਜਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਫੰਡ ਜਾਂ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਿਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਤੁਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਫੌਜ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੀ ਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਤਾਕਤਵਰ ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਵਾਬੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ ਜੋ ਸਮਰਥਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਸਿਆਸੀਕਰਨ ਵੀ ਧੜੇਬੰਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫ਼ੌਜ ਅਕਸਰ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਅਸਥਿਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਅਕਸਰ ਦੂਜੀਆਂ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵੱਲ ਸੇਧਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਤਾਕਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਅਕਸਰ ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਪੋਸਟ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਨੇਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਆਧੁਨਿਕ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ। 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਉਭਾਰ ਹੋਇਆ। 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ, ਅਤੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦਾ ਵਿਘਨ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ
ਸੋਧੋ- Assensoh, A. B.; Alex-Assensoh, Yvette M. (2002). African Military History and Politics: Coups and Ideological Incursions, 1900-Present. Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-23893-2.
- Danopoulos, Constantine P., ed. (1988). The Decline Of Military Regimes: The Civilian Influence. Westview Press. ISBN 9781000315790.
- Ezrow, Natasha M.; Frantz, Erica (2011). Dictators and Dictatorships: Understanding Authoritarian Regimes and Their Leaders. Bloomsbury Publishing. ISBN 9781441116024.
- Geddes, Barbara; Wright, Joseph; Frantz, Erica (2018). How Dictatorships Work. Cambridge University Press. ISBN 9781107115828.
- Guriev, Sergei; Treisman, Daniel (2022-04-05). Spin Dictators: The Changing Face of Tyranny in the 21st Century (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-22446-6.
- Onwumechili, Chuka (1998). African Democratization and Military Coups. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780275963255.
- Remmer, Karen L. (1991). Military Rule in Latin America (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Westview. ISBN 0-8133-8450-8.