ਬੁਰੂਲੀ ਫੋੜਾ
ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜਾ (ਬੇਰਨਸਡੇਲ ਫੋੜਾ, ਸੀਅਰਲਸ ਫੋੜਾ, ਜਾਂ ਡੇਨਟ੍ਰੀ ਫੋੜਾ[1][2][3] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਇੱਕ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਮਾਈਕੋਬੈਕਟੀਰੀਅਮ ਅਲਸੇਰਾਨਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[4] ਇਸ ਲਾਗ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਦਰਦ-ਰਹਿਤ ਗੰਢ ਜਾਂ ਸੋਜ਼ਸ਼ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[4] ਇਹ ਗੰਢ ਫੋੜਾ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।[4] ਇਹ ਫੋੜਾ ਚਮੜੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨਾਲੋਂ ਅੰਦਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ,[5] ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਸੋਜ਼ਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[5] ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿਗੜਦੀ ਹੈ,ਹੱਡੀ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[4] ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜੇ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਾਂਹਵਾਂ ਅਤੇ ਲੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ;[4] ਬੁਖ਼ਾਰ ਆਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[4]
| ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜਾ | |
|---|---|
| ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸਰੋਤ | |
 ਘਾਨਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਗਿੱਟੇ ਤੇ ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜਾ | |
| ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-10 | A31.1 (ILDS A31.120) |
| ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-9 | 031.1 |
| ਰੋਗ ਡੇਟਾਬੇਸ (DiseasesDB) | 8568 |
| MeSH | D009165 |
ਕਾਰਨ ਸੋਧੋ
M. ਅਲਸੇਰਾਨਸ ਇੱਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਮਾਈਕੋਲੈਕਟੋਨ, ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ ਟਿਸ਼ੂ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4] ਉਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਕਰ ਕੇ ਤਪਦਿਕ ਅਤੇ ਕੋੜ੍ਹ (ਕ੍ਰਮਵਾਰM. ਟਿਊਬਰਕਲੋਸਿਸ ਅਤੇ M. ਲੇਪਰਾਇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)।[4] ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।[4] ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[5] 2013 ਤਕ ਇਸ ਦੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਵੈਕਸੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।[4][6]
ਇਲਾਜ ਸੋਧੋ
ਜੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ,ਤਾਂ 80% ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਹਫਤਿਆਂ ਲਈ ਐਮਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਅਸਰਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[4] ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਦਵਾਈਆਂ ਰਿਫੈਮਪਿਸਿਨ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੈਪਟੋਮਾਈਸਿਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[4] ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਟ੍ਰੈਪਟੋਮਾਈਸਿਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਲੈਰੀਥ੍ਰੋਮਾਈਸਿਨ ਜਾਂ ਮੋਕਸੀਫਲੋਸਾਸਿਨ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[4] ਦੂਜੇ ਇਲਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫੋੜੇ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[4][7] ਲਾਗ ਦੇ ਟੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਉੱਤੇ, ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6]
ਵਿਆਪਕਤਾ ਸੋਧੋ
ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਉਪ-ਸਹਾਰਾ ਅਫ੍ਰੀਕੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕੋਟ ਡਿਵਵਾਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਏਸ਼ੀਆ, ਪੱਛਮੀ ਪੈਸੀਫਿਕ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[4] 32 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਹੋਏ ਹਨ।[5] ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਤੋਂ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਮਾਮਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[4] ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[4] ਅਲਬਰਟ ਰਸਕਿਨ ਕੁੱਕ ਨੇ 1897 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੁਰੁਲੀ ਫੋੜੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।[5]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ James, William D.; Berger, Timothy G.; et al. (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. p. 340. ISBN 0-7216-2921-0.
{{cite book}}: Explicit use of et al. in:|author=(help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Rapini, Ronald P.; Bolognia, Jean L.; Jorizzo, Joseph L. (2007). Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis: Mosby. Chapter 74. ISBN 1-4160-2999-0.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Lavender CJ, Senanayake SN, Fyfe JA; et al. (January 2007). "First case of Mycobacterium ulcerans disease (Bairnsdale or Buruli ulcer) acquired in New South Wales". Med. J. Aust. 186 (2): 62–3. PMID 17223764.
{{cite journal}}: Explicit use of et al. in:|author=(help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 "Buruli ulcer (Mycobacterium ulcerans infection) Fact sheet N°199". World Health Organization. June 2013. Retrieved 23 February 2014.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Nakanaga, K; Yotsu, RR; Hoshino, Y; Suzuki, K; Makino, M; Ishii, N (2013). "Buruli ulcer and mycolactone-producing mycobacteria". Japanese journal of infectious diseases. 66 (2): 83–8. PMID 23514902.
- ↑ 6.0 6.1 Einarsdottir T, Huygen K (November 2011). "Buruli ulcer". Hum Vaccin. 7 (11): 1198–203. doi:10.4161/hv.7.11.17751. PMID 22048117.
- ↑ Sizaire V, Nackers F, Comte E, Portaels F (2006). "Mycobacterium ulcerans infection: control, diagnosis, and treatment". Lancet Infect Dis. 6 (5): 288–296. doi:10.1016/S1473-3099(06)70464-9. PMID 16631549.
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)