ਮੇਘਨਾਦ ਸਾਹਾ

ਮੇਘਨਾਦ ਸਾਹਾ ਐਫ਼ਆਰਐਸ (6 ਅਕਤੂਬਰ 1893 – 16 ਫਰਵਰੀ 1956) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਖਗੋਲਵਿਗਿਆਨੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਾਹ ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੀਕਰਣ ਤਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਰਾਸਾਇਣਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਕ ਪੰਚਾਂਗ ਦਾ ਵੀ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ 22 ਮਾਰਚ 1957 (1 ਚੇਤਰ 1879 ਸ਼ੱਕ) ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਮੇਘਨਾਦ ਸਾਹਾ
ਮੇਘਨਾਦ ਸਾਹਾ
ਜਨਮ	(1893-10-06)6 ਅਕਤੂਬਰ 1893 ਸ਼ਾਓਰਾਟੋਲੀ, ਢਾਕਾ, ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	16 ਫਰਵਰੀ 1956(1956-02-16) (ਉਮਰ 62) ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਢਾਕਾ ਕਾਲਜ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	Thermal ionisation Saha ionization equation
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਖੇਤਰ	ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ
ਅਦਾਰੇ	ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਇਮਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਤਰਕੀ ਲਈ ਇੰਡੀਅਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ

ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ

ਸਾਹਾ ਦਾ ਜਨਮ ਢਾਕਾ ਤੋਂ 45 ਕਿ ਮੀ ਦੂਰ ਸ਼ਿਓਰਤਾਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜਗਨਨਾਥ ਸਾਹਾ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਹਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਆਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਢਾਕਾ ਕਾਲਜੀਏਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਇੰਟਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੈ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰਿਹਾ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਢਾਕਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਉਥੇ ਹੀ ਵਿਆਨਾ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਕਰਕੇ ਆਏ ਪ੍ਰੋ ਨਗੇਂਦਰ ਨਾਥ ਸੇਨ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। 16 ਜੂਨ 1918 ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਾਧਾ ਰਾਣੀ ਰਾਏ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। 1920 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ 4 ਲੇਖ ਸੌਰਵਰਣ ਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੀਕਰਣ, ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੱਤਾਂ ਉੱਤੇ, ਗੈਸਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਪ ਵਿਕਿਰਣ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਤਾਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰਵਰਡ ਵਰਗੀਕਰਣ ਉੱਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਈ ਮੈਗਜੀਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਧਿਆਨ ਸਾਹਾ ਵੱਲ ਗਿਆ। ਸੰਨ 1923 ਤੋਂ ਸੰਨ 1938 ਤੱਕ ਉਹ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਫੈਕਲਟੀ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਡੀਨ ਰਿਹਾ।