ਮੈਕਸ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ

ਮੈਕਸ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ(14 ਫਰਵਰੀ 1895 - 7 ਜੁਲਾਈ 1973) ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ । ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੇ ਹੋਏ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ , ਫੌਜੀਵਾਦ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਘਨ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ । ਇਹ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਨੀਂਹ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਇਕਲਿਪਸ ਆਫ਼ ਰੀਜ਼ਨ (1947), ਬਿਟਵੀਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸ (1930-1938) ਅਤੇ, ਥੀਓਡੋਰ ਅਡੋਰਨੋ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਡਾਇਲੈਕਟਿਕ (1947)। ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਸਕੂਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਹੋਰਖਾਈਮਰ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ, ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਸੰਭਵ ਬਣਾਏ।

ਜੀਵਨੀ

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

14 ਫਰਵਰੀ 1895 ਨੂੰ ਮੋਰਿਟਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਬੇਟਾ ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਰੂੜੀਵਾਦੀ, ਅਮੀਰ ਆਰਥੋਡਾਕਸ ਯਹੂਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਸਫਲ ਵਪਾਰੀ ਸਨ ਜੋ ਸਟਟਗਾਰਟ ਦੇ ਜ਼ੁਫੇਨਹਾਉਸਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ , ਜਿੱਥੇ ਮੈਕਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੋਰਿਟਜ਼ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਉਸਦੇ ਦੱਸੇ-ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲੇਗਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਕਸ ਨੂੰ 1910 ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਖਰਕਾਰ ਇੱਕ ਜੂਨੀਅਰ ਮੈਨੇਜਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਫਰੈਡਰਿਕ ਪੋਲੌਕ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਤੇ ਨਜਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਿਆ।ਉਹ ਰੋਜ਼ ਰੀਖਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੱਤਰ ਸਨ। ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਮੈਕਸ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ, ਇੱਕ ਗੈਰ-ਜੈਂਟਾਈਲ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਦੇ, ਰੀਖਰ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਕਸ ਨੇ "ਮੈਡਨ" ਕਿਹਾ ਸੀ) ਨੂੰ ਮੋਰਿਟਜ਼ ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਮੈਚ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੈਕਸ ਅਤੇ ਮੇਡਨ ਨੇ 1926 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 1969 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਇਕੱਠੇ ਰਹੇ।  1917 ਵਿੱਚ, ਉਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰੀਅਰ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਈ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।

ਸਿੱਖਿਆ

1919 ਦੀ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ, ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਮਿਊਨਿਖ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ । ਮਿਊਨਿਖ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਉਸਨੂੰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਰਨਸਟ ਟੋਲਰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ । ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਐਮ ਮੇਨ ਚਲਾ ਗਿਆ , ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਹੰਸ ਕਾਰਨੇਲੀਅਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ । ਉੱਥੇ, ਉਹ ਥੀਓਡੋਰ ਅਡੋਰਨੋ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ , ਜੋ ਉਸਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਛੋਟੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰੇਗਾ। ਜੈਸਟਲਟ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਲਿਖਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਧੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਰਨੇਲੀਅਸ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ 78 ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ The Antinomy of Teleological Judgement ( Zur Antinomie der teleologischen Urteilskraft ) ਸੀ।  ਇੱਥੇ, ਉਹ ਫਰੀਡਰਿਕ ਪੋਲੌਕ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸੋਸ਼ਲ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣਿਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਮੈਕਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟਡੋਜ਼ੈਂਟ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, 1926 ਵਿੱਚ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਰੋਜ਼ ਰਿਖਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।

ਸੋਸ਼ਲ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ

1926 ਵਿੱਚ ਹੌਰਖਾਈਮਰ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਤਨਖਾਹ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣੇ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, 1930 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਉਸੇ ਸਾਲ, ਜਦੋਂ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਰਿਸਰਚ (ਹੁਣ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਸਕੂਲ ਆਫ ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਥਿਊਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਾਰਲ ਗ੍ਰੁਨਬਰਗ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ , ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੂੰ "ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਐਂਡੋਮੈਂਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇੱਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਅਧਿਐਨ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ , ਜੋ ਕਿ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਫੇਲਿਕਸ ਵੇਲ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ , ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਗਰੁੱਪ ਨੂੰ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪੋਲੌਕ ਅਤੇ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਸੰਸਥਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੇਲ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਸਨ।

1940 ਵਿੱਚ, ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ , ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਪੈਸੀਫਿਕ ਪੈਲੀਸੇਡਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ , ਜਿੱਥੇ ਅਡੋਰਨੋ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਦੀ ਡਾਇਲੈਕਟਿਕ ਉਪਜ ਹੋਈ । 1942 ਵਿੱਚ ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਯਹੂਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਪੱਖਪਾਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 1949 ਅਤੇ 1950 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਥਾਰਟੀਰੀਅਨ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਧੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਨਤ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸੀ। ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੁਆਰਾ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਥੀਮ, ਅਥਾਰਟੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ।  ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਜ਼ੀਟਸਕ੍ਰਿਫਟ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਿਲਾਸਫੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ । 1949 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ 1950 ਵਿੱਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਰਿਸਰਚ ਦੁਬਾਰਾ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ। 1951 ਅਤੇ 1953 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਰੈਕਟਰ ਸੀ । ਦੀ ਮ੍ਯੂਨਿਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 1953 ਵਿੱਚ, ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਡੋਰਨੋ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣ ਗਿਆ।  ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਅਤੇ ਅਡੋਰਨੋ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲ

ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। 1953 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗੋਏਥੇ ਪਲਾਕ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਲਈ ਫਰੈਂਕਫਰਟ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।  ਉਹ 1954 ਅਤੇ 1959 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਲੈਕਚਰ ਦੇਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਪਰਤਿਆ । 60 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਨਕਲੀ ਗਰਭ-ਨਿਰੋਧ, ਖਾਸ ਤੌਰ ' ਤੇ ਗੋਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪੋਪ ਪੌਲ VI ਦੇ ਸਟੈਂਡ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ , ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਹ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ।

ਵਿਰਾਸਤ

ਉਹ 1973 ਵਿੱਚ ਨੂਰੇਮਬਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਰਿਹਾ । ਮੈਕਸ ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਥੀਓਡੋਰ ਅਡੋਰਨੋ, ਹਰਬਰਟ ਮਾਰਕੁਸ, ਵਾਲਟਰ ਬੈਂਜਾਮਿਨ, ਲਿਓ ਲੋਵੇਂਥਲ, ਔਟੋ ਕਿਰਚੀਮਰ, ਫਰੈਡਰਿਕ ਪੋਲੌਕ ਅਤੇ ਨਿਊਮੈਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ "ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਥਿਊਰੀ" ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ। ਲੈਰੀ ਰੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "ਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਥਿਊਰੀ" "ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ"।

ਵਿਚਾਰ

ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁੱਖ) ਅਤੇ ਧਾਰਨਾਵਾਂ (ਕਾਰਨ ਦੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਸਮੀਕਰਨ ਵਜੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਨਿਓ-ਕਾਂਟੀਅਨਵਾਦ (ਇਸ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ 'ਤੇ ਫੋਕਸ ਦੇ ਨਾਲ) ਅਤੇ ਲੇਬਨਸਫਿਲਾਸਫੀ (ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਖੁਲਾਸੇ 'ਤੇ ਫੋਕਸ ਦੇ ਨਾਲ ) ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ-ਪਾਸੜਤਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਹ ਵੀ ਗਲਤ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਸੂਝ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਵਿੱਚ ਉਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ, ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ/ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਹਕੀਕਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਾਰਕੀਟਪਲੇਸ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਾਂ। ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਹਰਬਰਟ ਮਾਰਕੁਸ, ਏਰਿਕ ਫਰੋਮ, ਥੀਓਡੋਰ ਅਡੋਰਨੋ ਅਤੇ ਵਾਲਟਰ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ।

ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ

ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੁਆਰਾ , ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਧਾਂਤ, ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ "ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ" ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ, ਫੌਜੀਵਾਦ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਘਨ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ।  ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਅਤੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਲੈਂਸਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੁਆਰਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ "ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਯਹੂਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾਵਾਦ" ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਬੁਰਜੂਆ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਸੱਚਾ, ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਗੀਆਂ। ਉਹ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ "ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਜਾਂਚ" ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਦਾ ਕਾਇਲ ਸੀ । ਹੋਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੇ ਲਾਲਚ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹੌਰਖੈ਼ਮਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਸਮਾਜ ਜੋ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ" ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਜੋ "ਸਾਂਝੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕੇ"।ਇਹਨਾਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਮਝ ਲਈ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸਦੇ ਦੁਆਰਾ, ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ "ਬੁਰਜੂਆ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ 'ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਆਲੋਚਨਾ' ਨੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ 'ਯੂਟੋਪੀਅਨ ਸਮੱਗਰੀ' ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ"। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।