ਰਾਓ ਚੰਦਰਸੇਨ

ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਰਾਵ ਮਾਲਦੇਵ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਨੰਬਰ ਦੇ ਪੁੱਤ ਸਨ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿ . ਸ . 1598 ਸ਼ਰਾਵਣ ਸ਼ੁਕਲਾ ਅਸ਼ਟਮੀ (30 ਜੁਲਾਈ 1541ਈ .) ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ | ਹਾਲੰਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਵਾੜ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਵਾਨਾ ਜਾਗੀਰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਉੱਤੇ ਰਾਵ ਮਾਲਦੇਵ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਵਾਰਿਸ ਚੁਣਿਆ ਸੀ |

ਰਾਜਤਿਲਕ

ਰਾਵ ਮਾਲਦੇਵ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਦ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਸਿਵਾਨਾ ਵਲੋਂ ਜੋਧਪੁਰ ਆਏ ਅਤੇ ਵਿ . ਸ . 1619 ਪੋਸ਼ ਸ਼ੁਕਲ ਛੇਵੀਂ ਨੂੰ ਜੋਧਪੁਰ ਦੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ | ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਛੋਟੇ ਸਨ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਚਲਤੇ ਰਾਵ ਮਾਲਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਤੇ ਜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਵਾਰਿਸ ਚੁਨ ਲਿਆ ਸੀ |

ਰਾਜਤਿਲਕ ਉੱਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਵਿਵਾਦ

ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਦੇ ਜੋਧਪੁਰ ਦੀ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਰਾਮ ਅਤੇ ਉਦਇਸਿੰਹ ਨੇ ਰਾਜਗੱਦੀ ਲਈ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ | ਰਾਮ ਨੂੰ ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਹੀ ਕਰ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਭਗਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਦਇਸਿੰਹ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਸਹੋਦਰ ਸਨ ਨੂੰ ਫਲੌਦੀ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਦੇਕੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕੀਤਾ | ਰਾਮ ਨੇ ਅਕਬਰ ਵਲੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਫੌਜ ਮੁਗ਼ਲ ਸੇਨਾਪਤੀ ਹੁਸੈਨਕੁਲੀ ਖਾਂ ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾਰਥ ਵਿ . ਸ . 1621 ਵਿੱਚ ਜੋਧਪੁਰ ਪਹੁੰਚੀ ਅਤੇ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਕਿਲੇ ਮੇਹਰਾਨਗੜ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ | ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਾਦ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ ਜੋਧਪੁਰ ਦਾ ਕਿਲਾ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਦਰਾਜੂਣ ਚਲਾ ਗਿਆ | ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਵਲੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਮਾਰਵਾੜ ਉੱਤੇ ਨੌਂ ਸਾਲ ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ | ਭਾਦਰਾਜੂਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿਵਾਨਾ ਆ ਗਿਆ |

ਅਕਬਰ ਵਲੋਂ ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼

ਵਿ . ਸ . 1627 ਭਾਦਰਪਦ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦਸਵੀਂ ਤਿੱਥ ਨੂੰ ਅਕਬਰ ਜਿਆਰਤ ਕਰਣ ਅਜਮੇਰ ਆਇਆ ਉੱਥੇ ਵਲੋਂ ਉਹ ਨਾਗੌਰ ਅੱਪੜਿਆ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਉਸਤੋਂ ਮਿਲਣ ਪੁੱਜੇ, ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਵੀ ਨਾਗੌਰ ਅੱਪੜਿਆ ਉੱਤੇ ਉਹ ਅਕਬਰ ਦੀ ਫੂਟ ਡਾਲਾਂ ਨੀਤੀ ਵੇਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ | ਉਸ ਵਕਤ ਉਸ ਦਾ ਸਹੋਦਰ ਉਦਇਸਿੰਹ ਵੀ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਜਿਨੂੰ ਅਕਬਰ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਾਨਤੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀ | ਵਿ . ਸ . 1627 ਫਾਲਗੁਨ ਬੁਰਾਈ 15 ਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜ ਨੇ ਭਾਦਰਾਜੂਣ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉੱਤੇ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਉੱਥੇ ਵਲੋਂ ਸਿਵਾਨਾ ਲਈ ਨਿਕਲ ਗਿਆ | ਸਿਵਾਨਾ ਵਲੋਂ ਹੀ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ ਮੁਗਲ ਖੇਤਰਾਂ, ਅਜਮੇਰ, ਜੈਤਾਰਣ, ਜੋਧਪੁਰ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਛਾਪਾਮਾਰ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ | ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ ਦੁਰਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿਕੇ ਰਖਿਆਤਮਕ ਲੜਾਈ ਕਰਣ ਦੇ ਬਜਾਏ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਛਾਪਾਮਾਰ ਲੜਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਪਨਾਈ | ਆਪਣੇ ਕੁੱਝ ਭਰੋਸੇ ਯੋਗ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪਿਪਲੋਦ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹੀ ਵਲੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਸਦ ਸਾਮਗਰੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਲੁਟ ਲੈਂਦਾ | ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੀ ਵੱਡੀ ਸੈਨਾਵਾਂ ਭੇਜੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਛਾਪਾਮਾਰ ਲੜਾਈ ਨੀਤੀ ਦੇ ਜੋਰ ਉੱਤੇ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਆਪਣੇ ਥੋੜ੍ਹੇ - ਜਿਹੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਦਮ ਉੱਤੇ ਹੀ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਭਾਰੀ ਪੈਂਦਾ | ਵਿ . ਸ . 1632 ਵਿੱਚ ਸਿਵਾਨਾ ਉੱਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜ ਦੇ ਆਧਿਪਤਿਅ ਦੇ ਬਾਦ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਮੇਵਾੜ, ਸਿਰੋਹੀ, ਡੂੰਗਰਪੁਰ ਅਤੇ ਬਾਂਸਵਾਡਾ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਲਗਾ | ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਫਿਰ ਸ਼ਕਤੀ ਢੇਰ ਕਰ ਮਾਰਵਾੜ ਆਇਆ ਅਤੇ ਵਿ . ਸ . 1636 ਸ਼ਰਾਵਣ ਵਿੱਚ ਸੋਜਤ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ | ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ ਸਿਵਾਨਾ ਉੱਤੇ ਵੀ ਫਿਰ ਵਲੋਂ ਅਧਿਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ | ਅਕਬਰ ਉਦਇਸਿੰਹ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਸੀ ਫਿਰ ਵੀ ਉਦਇਸਿੰਹ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜੋਧਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਨਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮਾਰਵਾੜ ਦਾ ਏਕਛਤਰ ਸ਼ਾਸਕ ਨਹੀਂ ਬੰਨ ਸਕਿਆ | ਅਕਬਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਉਸ ਦੀ ਅਧੀਨਤਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲੈ ਉੱਤੇ ਆਜਾਦ ਪ੍ਰਵ੍ਰਤੀ ਵਾਲਾ ਰਾਵ ਚੰਦਰਸੇਨ ਅਕਬਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਸਾਧਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਕਬਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਝੁੱਕਿਆ ਨਹੀਂ | ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਕਬਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਗ਼ਾਵਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ |

ਮੌਤ

ਵਿ . ਸ . 1637 ਮਾਘ ਸੁਦੀ ਸਪਤਮੀ, 11 ਜਨਵਰੀ 1581 ਨੂੰ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਅਜਾਦੀ ਸੈਨਾਪਤੀ ਦਾ ਸਾਰਣ ਸਿਚਿਆਈ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ 39 ਸਾਲ ਦੀ ਥੋੜੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਰਨਾ ਹੋ ਗਿਆ | ਇਸ ਵੀਰ ਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀ ਦੁਰਸਾ ਆੜਾ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਲੋਂ ਨਿਮਨ ਸ਼ਬਦ ਫੁੱਟ ਪਏ -

ਅਣਦਗਿਆ ਤੂਰੀ ਊਜਲਾ ਅਸਮਰ, ਚਾਕਰ ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਡਿਗਯੋ ਚਿੱਤ |

ਸਾਰਾ ਹੀਂਦੂਕਾਰ ਤਣੇ ਸਿਰ ਪਾਤਾळ ਨੇ, ਚੰਦਰਸੇਣ ਪ੍ਰਵੀਤ ||